เมื่อประเทศไทยเต็มไปด้วยความไม่โปร่งใส ถึงเวลาของนักข่าวสายสืบสวนที่จะมาฝึกทักษะการสืบสาวเรื่องราวคอร์รัปชัน เพื่อเปิดเผยความจริงให้กับสังคม
ฝึกทักษะการทำข่าวสืบสวนแบบเชิงลึก
ช่วงเช้าของวันแรก ผู้เรียนได้ฝึกทักษะการทำข่าวสืบสวนแบบเชิงลึกกับ “คุณสถาพร พงษ์พิพัฒน์วัฒนา” หัวหน้าฝ่ายสื่อสารและดูแลภาพลักษณ์องค์กร สถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย (องค์การมหาชน) Thailand Institute of Justice (TIJ) ที่ได้เน้นถึงการทำข่าวสืบสวนที่ดี…ว่าต้องตั้งอยู่บนพื้นฐานของ “ข้อเท็จจริง” ไม่ใช่เพียงแค่ความคิดเห็นของผู้ทำข่าว
อีกทั้งยังชวนให้ผู้เข้าร่วมได้เรียนรู้วิธีคิดแบบวิทยาศาสตร์ เริ่มตั้งแต่การตั้งข้อสังเกต สงสัย ตั้งสมมติฐาน ทดลอง ไปจนถึงการสรุปผล พร้อมทั้งลงมือฝึกปฏิบัติจริงผ่านเวิร์กช็อปที่จะช่วยให้ผู้เข้าร่วมได้ ตั้งประเด็นได้อย่างมีประสิทธิภาพจากข้อมูลที่อยู่ในมือ และนำข้อมูลนั้นมาประยุกต์ใช้กับการทำข่าวสืบสวนอย่างเป็นรูปธรรม
พูดคุยแบบเจาะลึกกับผู้เชี่ยวชาญด้านการทำข่าวสืบสวน
- คุณพงศ์พิพัฒน์ บัญชานนท์ นักข่าวอิสระมากประสบการณ์
- คุณมนตรี จุ้ยม่วงศรี บรรณาธิการศูนย์ข่าวสืบสวน จาก สำนักข่าวอิศรา
- คุณบุศรินทร์ วรสมิทธ์ บรรณาธิการข่าวผู้เคยทำข่าว “เสาไฟกินรี” อันโด่งดัง
เปิดโลกของเครื่องมือสืบสวน
วันที่สอง เริ่มต้นช่วงเช้าด้วยการเปิดโลกของเครื่องมือสืบสวน กับ คุณณัฐภัทร เนียวกุล หัวหน้าฝ่ายข้อมูลเปิดเพื่อความโปร่งใสและการมีส่วนร่วม จาก HAND Social Enterprise ที่มาแบ่งปันเครื่องมือสำคัญในการเข้าถึงข้อมูลสาธารณะเพื่อใช้ในการสืบสวนเชิงลึก ไม่ว่าจะเป็นฐานข้อมูลภาครัฐหรือแพลตฟอร์มการวิเคราะห์งบประมาณที่ช่วยเปิดโปงความผิดปกติในเชิงตัวเลข ซึ่งประกอบไปด้วยข้อมูลจาก กรมบัญชีกลาง Parliament Watch,DBD, ภาษีไปไหน, Creden, WeVis Bangkok Budgeting ผ่างบเมือง และ ACT AI
โดยทุกเครื่องมือที่กล่าวมาคืออาวุธลับของนักข่าวสืบสวนในยุคที่ข้อมูลมีอยู่อย่างมหาศาล ซึ่งจะช่วยเปลี่ยนจากข้อมูลที่ซับซ้อนให้กลายเป็นข้อมูลที่เข้าใจง่าย และชี้ข้อสังเกตความผิดปกติในกระบวนการทำงานของรัฐ ซึ่งนำไปสู่การเปิดโปงความจริงที่ซ่อนอยู่ในระบบราชการและการใช้งบประมาณของภาครัฐ
ฝึกฝนการอ่านและตีความข้อมูลจำนวนมาก เพื่อค้นหา “ความผิดปกติ”
เมื่อได้รู้จักเครื่องมือในการสืบค้นแล้ว ถึงเวลานำทุกอย่างมาประยุกต์ใช้จริงในช่วงบ่าย กับ คุณสันติชัย อาภรณ์ศรี บรรณาธิการบริหาร จาก Rocket Media Lab ผู้มีประสบการณ์ตรงในการทำข่าวสืบสวนในยุคข้อมูลมีจำนวนมาก
โดยเริ่มต้นจากคำถามสำคัญที่ดูเหมือนเรียบง่ายแต่ทรงพลังอย่าง “ปัญหาคืออะไร?” จากนั้นผู้เข้าร่วมได้ฝึกฝนการอ่านและตีความข้อมูลจำนวนมาก เพื่อค้นหา “ความผิดปกติ” ที่อาจแฝงอยู่ในข้อมูลนั้น เช่น กรณีโครงการเสาไฟกินรีที่มีราคาสูงเกินจริงอย่างไม่น่าเชื่อ หรืออีกกรณีที่พบป้ายงบประมาณจำนวนมากจนนำมาสู่การตั้งคำถามว่าจุดจบจะเป็นเช่นเดียวกับกรณีเสาไฟกินรีไหม ?
เมื่อพบจุดที่ผิดปกติแล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการใช้เครื่องมือ Pivot Table ซึ่งช่วยในการดูความถี่ของข้อมูล เชื่อมโยงข้อมูลแต่ละชิ้นเข้าด้วยกันอย่างเป็นระบบ จนสามารถมองเห็นภาพใหญ่ของการทุจริตที่ไม่ได้จำกัดอยู่แค่บุคคลใดบุคคลหนึ่ง แต่เป็นความไม่ชอบมาพากลที่เกิดขึ้นในเชิงโครงสร้าง การวิเคราะห์อย่างลึกซึ้งนี้ ทำให้เห็นว่าข่าวสืบสวนที่ดีไม่ใช่แค่การจับผิด แต่คือการเข้าใจระบบที่เอื้อต่อการโกง และเผยให้สังคมเห็นอย่างมีหลักฐานรองรับ
8 บทเรียนที่ผู้เข้าร่วมได้เรียนรู้จากเวิร์กชอป
โครงการนี้ ถือว่าประสบความสำเร็จแบบเกินคาด ทำให้ต้องขยายจำนวนผู้เข้าร่วมจาก 15 เป็น 20 คน
อย่าลืมติดตามเพจของเราเอาไว้ หรือจะลองเข้าไปใช้เครื่องมือสืบสวนทั้ง 9 เครื่องมือ ในคอมเมนต์ก็ได้นะ เรารับประกันเลยว่าคุณจะกลายเป็นยอดนักสืบคอร์รัปชันได้ไม่ยากเลย !
- Anti-Corruption Innovation, Civic participation
9 สิงหาคม 2568
