ลงมือต่อต้านคอร์รัปชัน ผ่านกระบวนการ 4 ธรรม

ในกระบวนการส่งเสริมบรรทัดฐานของสังคมและบรรทัดฐานส่วนบุคคล ที่จะก่อให้เกิดการลงมือต่อต้านคอร์รัปชันที่เป็นรูปธรรมในทางปฏิบัติ จะต้องเริ่มต้นจากการทำความเข้าใจเกี่ยวกับกระบวนการปลูกฝังจริยธรรม ศีลธรรม คุณธรรม และวัฒนธรรม ซึ่งจะเป็นองค์ประกอบสำคัญที่นำไปสู่การปลูกฝังจิตสำนึกของผู้คนในสังคมให้เกิดการตระหนักรู้ที่จะไม่เข้าไปมีส่วนร่วมกับการคอร์รัปชันที่เกิดขึ้นในสังคม หรือหากพบเจอการคอร์รัปชันในสังคมก็จะเข้าไปร่วมป้องกันและแก้ไขปัญหาคอร์รัปชันในฐานะพลเมืองที่ตื่นรู้ (Active Citizen) เพื่อจัดการกับปัญหาการคอร์รัปชัน

โดยเริ่มต้นจากการทำความเข้าใจคำว่า “จริยธรรม” (Ethic) ซึ่งหมายถึง ความแตกต่างและความหลากหลายระหว่างสิ่งที่ถูก และสิ่งที่ผิดของความตั้งใจ การตัดสินใจและการกระทำ และ “ศีลธรรม” (Morality) ซึ่งหมายถึง ธรรมชาติที่อยู่บนพื้นฐานของศีล ซึ่งมีความเกี่ยวข้องกับวิธีคิดทางหลักศาสนา และ “คุณธรรม” (Moral) ซึ่งหมายถึง ธรรมชาติที่เป็นคุณ ซึ่งมาจากวิธีคิดแบบตรรกะและเหตุผล โดยยึดการมีเป้าหมายเป็นสิ่งที่ดี ในขณะที่ “วัฒนธรรม” (Culture) จะหมายถึง พฤติกรรมของสังคมหรือบรรทัดฐานในสังคมของมนุษย์ที่มีการเติบโต และมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ซึ่งในที่นี้ วัฒนธรรมจะสะท้อนแนวปฏิบัติและคุณค่า (Value) ที่มนุษย์มองว่าเป็นสิ่งที่ดี โดยมนุษย์แต่ละคนจะมีการให้คุณค่าที่แตกต่างกัน และสามารถเปลี่ยนแปลงได้จากการหล่อหลอมผ่านชุดความคิดและผลิตซ้ำในสังคมที่เปลี่ยนผ่านไปตามกาลเวลา

ดังนั้น คุณธรรมและจริยธรรม จึงเป็นกลไกของสังคมที่ทำหน้าที่เป็นบรรทัดฐานของความประพฤติ เป็นสิ่งที่กำหนดว่าอะไรควรประพฤติปฏิบัติ และจะต้องปลูกฝังให้กับคนในสังคม ซึ่งเปรียบเสมือนเครื่องมือที่ช่วยกำกับการกระทำของคนในสังคมให้เป็นไปในทิศทางที่ถูกต้อง ทำให้ในทุกสังคมจึงให้ความสำคัญกับการปลูกฝังคุณธรรมและจริยธรรมให้กับคนในประเทศ เพื่อที่จะเป็นเกราะป้องกันความไม่ถูกต้อง และสร้างสังคมที่มีความเจริญทางด้านจิตใจ อันจะส่งผลให้คนในสังคมอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข โดยอาศัยการส่งเสริม และปลูกฝังเรื่องคุณธรรมจริยธรรมตั้งแต่ในวัยเด็กผ่านการฝึกหัด และพัฒนาอย่างต่อเนื่องทั้งพฤติกรรม จิตใจ และปัญญาควบคู่กันไป

สำหรับประเทศไทย ได้มีการดำเนินงานโครงการประเภทปลูกฝังจิตสำนึก คุณธรรม จริยธรรม เพื่อต่อต้านการคอร์รัปชันเป็นจำนวนมาก ซึ่งจะก่อให้เกิดเป็นศีลธรรมในระดับปัจเจกบุคคล และวัฒนธรรมในระดับสังคมที่ให้คุณค่ากับเรื่องของการต่อต้านคอร์รัปชัน โดยมีกลุ่มเป้าหมายที่กว้างขวาง และดำเนินงานมาเป็นเวลานาน จนสามารถสร้างพลเมืองตื่นรู้ (Active Citizen) ที่พร้อมเข้าร่วมโครงการที่เกี่ยวข้องกับการต่อต้านคอร์รัปชัน ยกตัวอย่างเช่น โครงการโรงเรียนโปร่งใส (School Governance) ที่สนับสนุนให้นักเรียนได้มีส่วนร่วมสร้างเสริมธรรมาภิบาลในโรงเรียน พร้อมทั้งปลูกฝังความตระหนักรู้ต่อการป้องกันปัญหาคอร์รัปชัน และ โครงการโตไปไม่โกง ที่ช่วยส่งเสริมการสร้างจิตสำนึกคุณธรรมของเด็ก เพื่อเป็นภูมิคุ้มกันต่อปัญหาการทุจริตคอร์รัปชันในสังคม และเป็นคานงัดที่สำคัญในการแก้ไขปัญหาและต่อต้านการคอร์รัปชัน ซึ่งถือเป็นจุดเริ่มต้นของการต่อต้านคอร์รัปชันที่เริ่มต้นจากในระดับฐานราก ที่จะเป็นพื้นฐานของการสร้างกลไกการต่อต้านคอร์รัปชันในเบื้องต้นของสังคมได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีประสิทธิผล