โครงการวิจัยเพื่อสังคมไทยไร้คอร์รัปชัน ระยะที่ 2

งานวิจัยเรื่องนี้ มีความพยายามที่จะนำเสนอข้อเสนอในการสร้างการมีส่วนร่วมของประชาชนเพื่อต่อสู้กับการคอร์รัปชัน และเนื่องจากงานศึกษาและงานวิจัยที่เกี่ยวกับเรื่องการต่อต้านคอร์รัปชันมีจำนวนมาก งานวิจัยเรื่องนี้ จึงเน้นแนวทางการวิจัยด้วยกระบวนการที่แตกต่างออกไปจากงานอื่น ๆ ที่ผ่านมา โดยมีวิธีการศึกษา ดังนี้

1. งานวิจัยเรื่องนี้ ใช้กระบวนการ Design thinking อย่างเต็มรูปแบบ ซึ่งเป็นกระบวนการใหม่และยังไม่เคยถูกนำมาใช้ในงานวิจัยที่เกี่ยวกับการแก้ปัญหาการคอร์รัปชันมาก่อน
2. งานวิจัยเรื่องนี้ ใช้กระบวนการ Bottom-up Research อย่างแท้จริง เพื่อทำความเข้าใจปัญหาคอร์รัปชันจากมุมมองของประชาชนทั่วไป ด้วยกระบวนการการวิจัยเชิงปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR) เพื่อช่วยเสริมพลัง (Empower) ให้ชาวบ้านได้เรียนรู้ความสำคัญของการร่วมมือกันและความสามารถในการทำงานร่วมกันอีกด้วย
3. งานวิจัยเรื่องนี้ มีการบูรณาการองค์ความรู้จากหลากหลายสาขาวิชา ทั้งสาขาเศรษฐศาสตร์ รัฐศาสตร์ สังคมวิทยา ภาษาศาสตร์ พัฒนาชุมชน และสาขาวิชาอื่น ๆ รวมทั้งยังเป็นการทำงานร่วมกันระหว่างทีมวิจัยเชิงวิชาการจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และทีมวิจัยจากท้องถิ่นของ สกสว. ในจังหวัดน่าน นครราชสีมา แม่ฮ่องสอน สงขลา และกรุงเทพมหานคร
4. การพัฒนาแนวทางการต่อต้านคอร์รัปชันในสังคมไทย ต้องดำเนินการ 2 ส่วนพร้อม ๆ กัน คือ การวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) เพื่อสร้างและพัฒนากลไกการต่อต้านคอร์รัปชันที่ใช้งานได้จริง ภายใต้การมีส่วนร่วมและการทำงานร่วมกันของทีมวิจัยกับชาวบ้านในทุกขั้นตอน และการวิจัยเชิงวิชาการ (Academic Research) เพื่อพัฒนาองค์ความรู้ใหม่ ๆ เกี่ยวกับการต่อต้านคอร์รัปชัน 
5. งานวิจัยเรื่องนี้ ตั้งต้นจากกลุ่มเป้าหมายที่ยากที่สุดของสังคม 3 กลุ่มหลัก คือ “ชาวบ้าน” ในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่อการถูกคอร์รัปชัน หรือถูกเอาเปรียบสูง กลุ่มที่สอง คือ “นักเรียนนักศึกษา” เนื่องจากเป็นกลุ่มที่ยังมีส่วนร่วมน้อยในการต่อต้านคอร์รัปชัน และกลุ่มที่สาม คือ “ประชาชน” ที่มีต้นทุนทางธุรกรรมต่อหัวสูงมากในการต่อต้านคอร์รัปชัน จึงมีความเสี่ยงในการถูกคอร์รัปได้ง่ายด้วย

ผลการวิจัยนี้ ถูกนำไปออกแบบเป็นข้อเสนอเชิงนโยบายภายใต้โครงการ และข้อเสนอเชิงยุทธศาสตร์การสร้างสังคมไทยไร้คอร์รัปชัน ด้วยการยกระดับการมีส่วนร่วมของประชาชนที่มีความชัดเจน ครอบคลุม ครบถ้วน และมีความสอดคล้องกับบริบทของสังคมไทย รวมทั้งเกิดประโยชน์สูงสุดต่อการสร้างสังคมไทยยุคใหม่ที่ปราศจากการคอร์รัปชัน

สรุปประเด็นจากงานวิจัย

• ผลการศึกษาจากโครงการออกแบบและทดลองต้นแบบเครื่องมือการป้องกันคอร์รัปชันของ “สาธารณะ” เพื่อยกระดับความสนใจเรื่องการต่อต้านการคอร์รัปชันของประชาชน (Attention) พบว่าการเปิดเผยข้อมูลรัฐสภาสู่สาธารณะ เป็นสิ่งสำคัญในการสร้างการมีส่วนร่วมตรวจสอบภาคการเมืองของประชาชน ดังนั้น นอกจากการเปิดเผยข้อมูลอย่างครบถ้วน และมีจำนวนมากแล้ว เว็บไซต์รัฐสภา ควรพิจารณาการจัดหมวดหมู่ตามประเด็นการพิจารณาของกรรมาธิการ เพื่อให้ประชาชนที่สนใจประเด็นนั้น ๆ สามารถติดตามการทำงานของภาคการเมืองได้อย่างต่อเนื่อง และมีประสิทธิภาพ
• ผลการศึกษาจากโครงการภาษากับคอร์รัปชัน เพื่อยกระดับความตระหนักรู้ในการต่อต้านการคอร์รัปชันของประชาชน (Awareness) พบว่าการนำเสนอข่าวของสื่อในประเทศไทย ประสบความสำเร็จในการสร้างความเกลียดชังให้กับการทุจริต และคอร์รัปชันด้วยการใช้คำซ้ำ ในขณะที่มีการนำเสนอ หรือให้ความรู้เกี่ยวกับแนวทางการแก้ปัญหาที่เป็นรูปธรรม หรือกระบวนการแจ้งบาะแสน้อยมาก ดังนั้น การสร้างคู่มือการใช้ภาษาเ พื่อสร้างการมีส่วนร่วมในการต่อต้านคอร์รัปชัน โดยเน้นที่การดำเนินการต่อหากพบเห็นการคอร์รัปชัน รวมถึงการเลือกใช้คำ และจัดวางบริบทในการสื่อสารข้อเท็จจริง และความคิดเห็นเกี่ยวกับการคอร์รัปชันในช่วงเวลาต่าง ๆ ให้เกิดการปฏิบัติได้จริงในการต่อต้านหรือป้องกันการคอร์รัปชัน จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการสื่อสารได้มากขึ้น
• ผลการศึกษาจากโครงการออกแบบและทดลองต้นแบบเครื่องมือการป้องกันคอร์รัปชันของ “เยาวชน” เพื่อสร้างทัศนคติที่ดีในการต่อต้านการคอร์รัปชัน (Attitude) พบว่านักเรียนส่วนใหญ่ มีความรักโรงเรียนเป็นพื้นฐาน และต้องการให้โรงเรียนของตัวเองดีขึ้นในระยะยาว ดังนั้น หน่วยงานภาครัฐ เช่น กระทรวงศึกษาธิการที่ทำหน้าที่ในการประเมินคุณภาพโรงเรียน สามารถสร้างการมีส่วนร่วมของนักเรียนในการประเมินเชิงคุณภาพของครุภัณฑ์และอุปกรณ์การศึกษาเพิ่มเติมจากการประเมินเชิงปริมาณ ที่มีการดำเนินการอยู่แล้วได้ โดยการเปิดโอกาสให้นักเรียนมีส่วนร่วมในการพัฒนาโรงเรียน จะช่วยสร้างจิตสำนึกของการมีส่วนร่วมตรวจสอบภาครัฐด้วยการลงมือทำอย่างเป็นรูปธรรมให้กับนักเรียนในอนาคต
• ผลการศึกษาจากโครงการความรู้ความเข้าใจในการป้องกันคอร์รัปชัน เพื่อสร้างแนวปฏิบัติในการต่อต้านการคอร์รัปชันของประชาชน (Action) พบว่าการประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนรังเกียจการคอร์รัปชัน เป็นเรื่องสำคัญ และทำได้ค่อนข้างดีในระดับหนึ่งแล้ว แต่การประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกระบวนการร้องเรียน ตรวจสอบ ป้องกันและแก้ไขปัญหาคอร์รัปชัน ก็เป็นเรื่องสำคัญมากเช่นกัน ไม่เช่นนั้นแล้ว ประชาชนจะมีความตระหนักรู้ แต่จะไม่สามารถมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาคอร์รัปชันที่เป็นรูปธรรมได้
• ผลการศึกษาจากโครงการทดลองทางเศรษฐศาสตร์เพื่อทดสอบความร่วมมือของคนในสังคม เพื่อยกระดับความร่วมมือในการต่อต้านการคอร์รัปชันของประชาชน (Aggregate) พบว่า ความไว้เนื้อเชื่อใจระหว่างคนรุ่นใหม่มีอยู่สูง เมื่อเปรียบเทียบกับความไว้เนื้อเชื่อใจที่มีต่อภาครัฐ ดังนั้น การสนับสนุนกิจกรรมต่าง ๆ ที่ต้องการให้เป็นจุดเริ่มต้นที่ดี หรือเป็นต้นแบบที่ประสบความสำเร็จในการร่วมมือกันของประชาชน ควรเน้นไปที่คนรุ่นใหม่ (อายุประมาณ 18-24 ปี) เป็นหลัก
• ผลการศึกษาจากโครงการการออกแบบและทดลองต้นแบบเครื่องมือการป้องกันคอร์รัปชันของชุมชน เพื่อยกระดับกิจกรรมในการต่อต้านการคอร์รัปชันของประชาชน (Activities) พบว่าชาวบ้านมีความพร้อมในการมีส่วนร่วมพัฒนาพื้นที่ของตนเองสูงมาก โดยการดำเนินการเพื่อสร้างการมีส่วนร่วม อาจไม่จำเป็นต้องเริ่มจากการป้องกัน/ต่อต้านการคอร์รัปชันในทันที แต่ควรเริ่มต้นจากสถานการณ์เชิงบวก เช่น การพัฒนาวิสาหกิจชุมชน การจัดสรรการใช้ทรัพยากรร่วมกัน ซึ่งจะเป็นสิ่งที่ประสบความสำเร็จได้ง่าย แล้วจึงค่อยพัฒนาไปสู่กลไก/เครื่องมือการป้องกัน/ต่อต้านการคอร์รัปชันในภายหลัง
• ผลการศึกษาจากโครงการการออกแบบและการทดลองต้นแบบเครื่องมือการป้องกันปัญหาคอร์รัปชันของเครือข่ายต่อต้านคอร์รัปชัน เพื่อหาพันธมิตรร่วมอุดมการณ์มาช่วยสนับสนุนการต่อต้านการคอร์รัปชันของเครือข่าย (Alliance) พบว่าการสร้างระบบการทำงานร่วมกัน มีความสำคัญต่อการเพิ่มศักยภาพการทำงานของการต่อต้านการคอร์รัปชัน โดยระบบดังกล่าวต้องทำหน้าที่เป็นฐานข้อมูลการทำงาน และส่งต่อประเด็นที่สำคัญ หรือต้องการความร่วมมือระหว่างองค์กรต่าง ๆ รวมทั้งต้องสามารถติดตาม (Track) ข้อมูลย้อนหลัง และข้อมูลที่มีการส่งต่อระหว่างกันได้ เพื่อให้เกิดการปรับปรุง และพัฒนาระบบในอนาคต