แนวทางการป้องกันและลดความสูญเสียงบประมาณจากการทุจริต

จากข้อมูลสถิติของสำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (สำนักงาน ป.ป.ช.) พบว่า ในปีงบประมาณ พ.ศ. 2563 มีการกล่าวหาร้องเรียนกรณีคอร์รัปชันมากกว่า 6,000 เรื่อง และเมื่อพิจารณาวงเงินงบประมาณที่มีการคอร์รัปชันตามคำกล่าวหา มีมูลค่าสูงถึง 90,716 ล้านบาท โดยคดีที่สร้างความเสียหายมากที่สุด ได้แก่ คดีคอร์รัปชันในการจัดทำงบประมาณ/โครงการ/เบิกจ่ายเงินเท็จ 67,027 ล้านบาท การจัดซื้อจัดจ้าง 19,363 ล้านบาท และยักยอก/เบียดบังทรัพย์สินของราชการ 70 ล้านบาท มูลค่าความเสียหายดังกล่าวแสดงถึงความสำคัญของปัญหาการคอร์รัปชันที่ควรมีแนวทางแก้ไขปัญหาเพื่อลดความสูญเสียงบประมาณที่เกิดขึ้น

จึงเป็นที่มาของวัตถุประสงค์ในการศึกษาครั้งนี้ คือ

1. เพื่อศึกษาสถานการณ์ ความเสียหาย และผลการดำเนินงานแก้ไขปัญหาการทุจริตในประเทศไทย
2. เพื่อศึกษาความสําคัญ แนวคิด วิธีการแก้ไขปัญหาการทุจริตของหน่วยงานในต่างประเทศ
3. เพื่อวิเคราะห์ปัจจัย การประเมินความเสี่ยงด้านการทุจริตในกระบวนการงบประมาณ
4. เพื่อหาแนวทาง มาตรการป้องกัน และแก้ไขปัญหาการทุจริตในกระบวนการงบประมาณ

ผลการศึกษา พบว่า ปัจจัยที่ส่งผลต่อการคอร์รัปชันที่สําคัญ คือ ปัจจัยภายนอก เช่น การใช้อํานาจของผู้บริหารระดับสูง การบังคับใช้กฎหมาย และระบบการตรวจสอบภายในที่อ่อนแอ ปัจจัยภายใน เช่น ทัศนคติและค่านิยมส่วนบุคคล โอกาสและแรงจูงใจ พฤติกรรมเลียนแบบ

ในส่วนของการแก้ไขปัญหาการคอร์รัปชันอย่างยั่งยืนประกอบด้วย 2 ส่วนสําคัญ คือ หนึ่ง เจตจํานงของผู้บริหารระดับสูง และสอง ค่านิยมของประชาชนที่ไม่เพิกเฉยต่อการคอร์รัปชันของเจ้าหน้าที่ของรัฐ โดยทั้งสองส่วนต้องมีการดำเนินการควบคู่กันไป คือ ผู้บริหารระดับสูงจะต้องกําหนดนโยบายการบังคับใช้กฎหมายอย่างจริงจัง รวดเร็ว ขณะที่ภาคประชาชนจะต้องร่วมกันสร้างแรงกดดันให้เจ้าหน้าที่ไม่กล้าทำความผิด ติดตามการดําเนินงานของหน่วยงานและผลการสืบสวนสอบสวนคดีคอร์รัปชันที่เกิดขึ้น

สรุปประเด็นสำคัญและข้อเสนอของงานวิจัย

• การทุจริตในกระบวนการจัดทําและอนุมัติงบประมาณเป็นการกระทําที่ตรวจสอบยากเพราะไม่ทิ้งหลักฐานไว้แต่จะสร้างความเสียหายต่อเศรษฐกิจและสังคมได้อย่างมากเนื่องจากจัดสรรทรัพยากรผิด
• ปัจจุบันมีประชาชนจํานวนมากที่ต้องการมีส่วนร่วมในการตรวจสอบคอร์รัปชัน แต่ไม่ทราบแนวทางการตรวจสอบที่เป็นรูปธรรม ดังนั้น จึงควรหาเครื่องมือที่ไม่ยุ่งยาก เข้าใจง่ายให้ประชาชนร่วมตรวจสอบการทํางานทั้งภาครัฐ และท้องถิ่นของตนเอง
• การดําเนินคดี สอบสวน การบังคับใช้กฎหมายเป็นไปด้วยความล่าช้า เห็นได้จากมีคดีค้างการพิจารณาแต่ละปีมากกว่าร้อยละ 80 นอกจากนี้ โครงสร้างองค์กรด้านการตรวจสอบคอร์รัปชันจะต้องมีกลไกในการถ่วงดุลและตรวจสอบที่เหมาะสม  
• คณะผู้วิจัย ได้จัดทำข้อเสนอแนะ ดังนี้