KRAC คัดสรร เล่างานวิจัยไทย | สื่อต่อต้านคอร์รัปชันในต่างประเทศ เขาสอนกันอย่างไร ?

นิทานต่อต้านคอร์รัปชันในไทยส่วนใหญ่ เป็นอย่างไร ? 

เชื่อว่าทุกคนโตมากับนิทานและรู้จักมักคุ้นกับเรื่องเล่าพื้นบ้าน ตำนาน หรือประวัติศาสตร์ไทยเป็นอย่างดี ซึ่งจุดประสงค์หลัก ๆ ของเรื่องเล่าเหล่านี้คือการสอนใจ ชี้ให้ผู้ฟังเห็นถึงคุณค่าของการมีคุณธรรม ความขยัน การมีวินัย ความสามัคคี และการต่อต้านคอร์รัปชันก็เป็นอีกหนึ่งเรื่องที่สอดแทรกอยู่ในนิทาน แม้ส่วนใหญ่จะไม่ได้สื่อสารออกมาตรง ๆ แต่ก็มีการปลูกฝังผ่านค่านิยมความซื่อสัตย์สุจริต การไม่คดโกง และเคยสังเกตไหมว่าตอนจบของนิทานหรือเรื่องเล่าเหล่านั้นมักจะมีพ่อแม่ ครู หรือพระคอยสั่งสอน ชี้นำ อบรม ลงโทษ หรือให้รางวัล ซึ่งไม่ได้มาจากตัวเด็กเอง  

นี่เป็นหนึ่งในข้อค้นพบที่น่าสนใจจากงานวิจัยภายใต้ “โครงการวิจัยและประสานงานเพื่อสังคมไทยไร้คอร์รัปชัน” (2561) โดย ผศ. ดร.ธานี ชัยวัฒน์ และคณะ ซึ่งได้ศึกษานิทาน และสื่อนิทานและแอนิเมชันที่เกี่ยวกับการต่อต้านคอร์รัปชันทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศทั้งหมด 20 ชุด  โดยพบว่า ส่วนใหญ่แล้วนิทานไทยมักจะสอนเรื่องความซื่อสัตย์หรือการต่อต้านคอร์รัปชันแบบบนลงล่าง หรือการที่มีผู้ที่เหนือกว่ามาคอยบอก เช่น หนังสือในชุด “นิทานคุณธรรมจากพระราชดำรัส” (2557) ที่เล่าเกี่ยวกับเรื่องราวของเด็กชายที่ได้รับเงินทอนเกินจากแม่ค้า จึงต่อสู้กับความคิดตัวเองว่าจะคืนให้แม่ค้าหรือเอาเงินไปซื้อของเล่น แต่เมื่อนึกถึงเรื่องความซื่อสัตย์ที่พ่อเคยสอน เด็กคนนั้นจึงนำเงินไปให้แม่ค้าและได้รับคำชมว่าเป็นเด็กซื่อสัตย์ หรือสื่อแอนิเมชันชุด “ชุมชนนิมนต์ยิ้ม” ที่เล่าเรื่องราวของมะอึกที่ได้หลุดมิติจากสมัยอยุธยามายังชุมชนคลองพุทธในยุคปัจจุบัน การดำเนินเรื่องจะเกี่ยวกับปัญหาของคนในชุมชนซึ่งหลวงพี่จะคอยเป็นผู้ชี้นำให้ปัญหานั้นผ่านไป  

การศึกษา พบว่าการนำเสนอในรูปแบบดังกล่าวอาจไม่ได้เปิดโอกาสให้เด็กได้มีบทบาทแบบที่ควรจะเป็น และอาจทำให้เด็กขาด Critical Thinking

ซึ่งหมายถึงความคิดเชิงวิพากษ์ การวิเคราะห์จากความเป็นเหตุเป็นผลโดยปราศจากอารมณ์ และฝึกฝนทักษะในการตัดสินใจ นิทานหรือสื่อที่ดีอาจต้องทำเด็กได้รู้จักตั้งคำถามเพื่อหาคำตอบของปัญหาหรือพฤติกรรมคอร์รัปชันหรือความไม่ซื่อสัตย์ ช่วยให้เด็กเรียนรู้จากวิจารณญาณของตัวเอง ผ่านการชี้ให้เห็นสาเหตุของการกระทำและผลกระทบของการกระทำที่ไม่ซื่อตรงหรือคอร์รัปชัน  

งานวิจัย ชี้แนะเพิ่มเติมว่าสื่อในการต่อต้านคอร์รัปชันเอง ก็อาจจะต้องมีความหลากหลายมากขึ้น

เช่น ในฮ่องกงที่ผลิตเกมที่เนื้อหาเกี่ยวกับการต่อต้านคอร์รัปชัน ที่ผลักดันโดย Hong Kong Independent Commission Against Corruption หรือองค์กรต่อต้านคอร์รัปชันฮ่องกง โดยเกมจะทำให้เด็กได้รับบทบาทเป็นตัวละครในเกมทั้งหมดสี่คนและร่วมกันต่อสู้กับปัญหาคอร์รัปชัน ช่วยให้เด็กสนุกสนานและเรียนรู้เรื่องของคุณธรรม ความซื่อสัตย์

นอกจากนี้ ประเทศอินโดนีเซีย อินเดีย หรือจีน ก็มีการนำเสนอการต่อต้านคอร์รัปชันในรูปแบบการจัดนิทรรศการและการวาดรูปแบบการ์ตูนส่งเสริมให้เยาวชนและประชาชนเข้ามามีส่วนร่วม ซึ่งถ้าหากประเทศไทยสามารถพัฒนาหลักสูตรและการเรียนรู้ให้กับเด็กและเยาวชนในการต่อต้านคอร์รัปชันได้ คนกลุ่มเหล่านี้ก็จะกลายเป็นกำลังสำคัญและสร้างสังคมที่ไร้คอร์รัปชันในอนาคต 

——————

คอลัมน์ “KRAC คัดสรร เล่างานวิจัยไทย” เป็นบทความเล่างานวิจัยไทยด้านการต่อต้านคอร์รัปชัน ที่หยิบยกหนึ่งในประเด็นของงานวิจัยในมุมมองของผู้ปฏิบัติการ เพื่อปูพื้นฐานความรู้และความเข้าใจเรื่องการคอร์รัปชัน และการต่อต้านคอร์รัปชันในมิติต่าง ๆ ภายใต้บริบทของประเทศไทย