ศึกษากลไกป้องกันการทุจริตในพื้นที่โดยทีมวิจัยชาวบ้านในตำบลดงพญา ตำบลบ่อเกลือใต้ และตำบลภูฟ้า ผ่านงานวิจัยเพื่อท้องถิ่น (CCBR) เพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงขึ้นจริงในชุมชน
งานวิจัยเรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อให้งานวิจัยมีส่วนในการแก้ปัญหาของชาวบ้าน รวมทั้งเกิดการเปลี่ยนแปลงขึ้นจริงในชุมชน อย่างมีส่วนร่วม
โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเพื่อท้องถิ่น (Community Based Research : CBR) และการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research : PAR) เครื่องมือในการศึกษาแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ (1) การจัดเวที เสวนากลุ่มย่อยในระดับชุมชนและระดับตำบล และ (2) การเก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์และแบบสอบถาม
ตลอดการดำเนินการวิจัย เป็นการทำงานร่วมกันระหว่างศูนย์ประสานงานวิจัยเพื่อท้องถิ่น จังหวัดน่าน กับทีมวิจัยชาวบ้านในพื้นที่ตำบลดงพญา ตำบลบ่อเกลือใต้ และตำบลภูฟ้า อำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน
สรุปประเด็นการวิจัย
- ผลจากการศึกษา พบว่าเหตุการณ์คอร์รัปชันที่สร้างผลกระทบต่อชมุชนมากที่สุด 3 เหตุการณ์แรก ประกอบด้วย
- โครงการในพื้นที่ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ และไม่สามารถตอบสนองต่อความต้องการของคนในพื้นที่ได้อย่างแท้จริง เนื่องจากการดำเนินงานส่วนใหญ่ เป็นการจัดทำแผนจากหน่วยงานเป็นหลัก ไม่ได้ผ่านความเห็นชอบ หรือเป็นไปตามความต้องการของคนในชุมชนอย่างแท้จริง
- การคัดเลือกคนเข้าทำงานถูกมองว่าอยู่บนพื้นฐานของการใช้เส้นสาย หรือระบบพวกพ้อง มากกว่าการใช้เกณฑ์ด้านความรู้ความสามารถในการคัดเลือก โดยเฉพาะในกลุ่มงานของท้องถิ่น ซึ่งส่วนใหญ่จะอยู่ในกลุ่มของเครือญาติ และนำมาสู่การทุจริตคอร์รัปชันได้
- การปล่อยปะละเลย หรือรู้เห็นเป็นใจกับผู้รับจ้างของเจ้าหน้าที่ในหน่วยงานที่รับผิดชอบโครงการในพื้นที่ เนื่องจากผู้รับเหมาส่วนใหญ่จะเป็นคนกลุ่มเดิมที่ได้รับงานจากหน่วยงานในพื้นที่ โดยเฉพาะในกลุ่มสิ่งปลูกสร้าง หรืองบพัฒนาถนนในพื้นที่
- ผลจากการศึกษา ระบุตัวอย่างโครงการที่ไม่เกิดประโยชน์ในระดับพื้นที่ในมุมมองของชาวบ้าน เช่น โครงการขุดลอกลำน้ำมาง ที่เน้นงบประมาณเป็นหลัก แต่เกิดประโยชน์ไม่ทั่วถึงกัน บางจุดเกิดประโยชน์ แต่บางจุดไม่เกิดประโยชน์ และโครงการขุดลอกหน้าฝาย ที่ชาวบ้านของบประมาณทำในช่วงหน้าร้อน แต่ได้งบประมาณมาดำเนินการในช่วงหน้าฝน แม้ว่าทำแล้วจะไม่ได้ประโยชน์ เพราะน้ำป่าไหลหลากมาทับถมหน้าดินทราย ตกตะกอนหน้าฝายเหมือนเดิม แต่จำเป็นต้องทำ เพราะถ้าไม่ทำจะต้องคืนงบกลับไป ซึ่งอาจไม่สามารถขอมาใช้ได้อีก
- ผลการศึกษาสามารถสรุปได้ว่างานวิจัยนี้ทำให้ทราบถึงสถานการณ์เชิงลึก ทั้งด้านปัญหา สาเหตุ และปัจจัยที่ก่อให้เกิดการคอร์รัปชัน ตลอดจนรูปแบบและช่องทางการคอร์รัปชันในการดำเนินโครงการ หรือกิจกรรมในชุมชน รวมถึงชุดข้อมูลของสถานการณ์ปัญหารูปแบบต่าง ๆ นอกจากนี้ คณะผู้วิจัย ได้ร่วมกับชาวบ้านออกแบบแนวทางการพัฒนาชุมชนปลอดคอร์รัปชันในพื้นที่ตำบลดงพญา ตำบลบ่อเกลือใต้ และตำบลภูฟ้า อำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน เพื่อกระตุ้นให้คนในชุมชนเกิดความตระหนักในปัญหาคอร์รัปชันในพื้นที่ของตนเอง และให้ความร่วมมือในการเฝ้าระวังและแก้ไขปัญหาร่วมกันต่อไป
สรุปข้อเสนอเเนะจากงานวิจัย
- ข้อเสนอแนะจากผลการศึกษา ระบุว่าจุดเริ่มต้นในการเฝ้าระวังการคอร์รัปชันต้องสร้างกระบวนการมีส่วนร่วม และความเข้มแข็งให้เกิดขึ้นในชุมชนก่อน โดยการให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับปัญหาการทุจริตคอร์รัปชัน ผลกระทบและผลเสียที่เกิดขึ้นในชุมชน โดยเริ่มจากสถานการณ์ที่ใกล้ตัวหรืออยู่ในชุมชนก่อน แล้วจึงนำไปสู่การสืบค้นข้อมูล การจัดเวทีแลกเปลี่ยนข้อมูล ทั้งในส่วนของสถานการณ์ปัญหา รูปแบบการคอร์รัปชัน และผลกระทบ เพื่อหาแนวทางการแก้ไขปัญหาร่วมกันในระดับตำบล
- ผลการศึกษาพบว่าแนวทางการสร้างกลไกเฝ้าระวังการคอร์รัปชันในมุมมองของชาวบ้าน ต้องสร้างกลไกหลายด้าน ดังนี้
- กลไกการเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยงที่เป็นชาวบ้าน ที่จะตกเป็นเครื่องมือของการทุจริตคอร์รัปชันในพื้นที่ เช่น การใช้ความไม่รู้ของชาวบ้านในการเปิดบัญชีผี
- กลไกการให้กำลังใจผู้ที่เข้ามาทำงานต่อต้านคอร์รัปชัน เนื่องจากชุมชนต้องก้าวข้ามความกลัวจากผู้มีอิทธิพล หรือการข่มขู่ จึงจำเป็นที่จะต้องมีการผนึกกำลังของกลุ่มคนในพื้นที่ และการปกป้องดูแลจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
- กลไกการสื่อสารในเรื่องการดำเนินโครงการที่ส่อไปในทางทุจริต หรือวิธีการแจ้งเบาะแสการทุจริตคอร์รัปชันในพื้นที่
- กลไกการหนุนเสริม ทั้งในด้านความรู้ทางวิชาการ กระบวนการทางความคิด และการทำงานร่วมกัน ทั้งในระดับชุมชน ตำบล อำเภอ สำนักงาน ป.ป.ช. สตง. และจังหวัด เพื่อสร้างทีมทำงานที่มีคุณภาพ และพร้อมที่จะเรียนรู้ไปด้วยกัน
อภิสิทธิ์ ลัมยศ. (2563). โครงการกลไกการเสริมสร้างธรรมาภิบาลท้องถิ่นและการเฝ้าระวังติดตามการคอร์รัปชันโดยชุมชนมีส่วนร่วม กรณีศึกษา : พื้นที่อำเภอบ่อเกลือ. สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.).
- อภิสิทธิ์ ลัมยศ
โครงการวิจัยและประสานงานเพื่อสังคมไทยไร้คอร์รัปชัน
เพื่อออกแบบงานวิจัยสำหรับแก้ไขปัญหาคอร์รัปชันบนฐานการมีส่วนร่วมของประชาชนและภาคส่วนต่าง ๆ รวมถึงพัฒนาระบบและเครื่องมือใหม่ในการป้องกันและลดคอร์รัปชันในระดับพื้นที่
โครงการวิจัยเพื่อสังคมไทยไร้คอร์รัปชัน ระยะที่ 2
จัดทำข้อเสนอเพื่อเสริมพลังการมีส่วนร่วมของประชาชนในการต่อต้านคอร์รัปชัน ผ่านงานวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (PAR) และกระบวนการ Design Thinking เพื่อเข้าใจปัญหาจากมุมมองประชาชนและพัฒนานวัตกรรมแก้ไขที่ใช้ได้จริง
โครงการวิจัยการสังเคราะห์รูปแบบ กลไกและแนวทางการปลูกฝังเจตคติและวัฒนธรรมสุจริตเพื่อการป้องกันและปราบปรามการทุจริต
ศึกษาพัฒนาการของรูปแบบ กลไก และแนวทางการปลูกฝังเจตคติ และวัฒนธรรมสุจริตที่มีผลต่อการป้องกันการทุจริตของไทย และศึกษากรณีของต่างประเทศ เพื่อจัดทำเป็นข้อเสนอแนะต่อไป
