การสังเคราะห์การทุจริตเชิงนโยบายเพื่อการออกแบบระบบและพัฒนกลไกการสกัดกั้นการทุจริตเชิงนโยบายของไทย

การทุจริตเชิงนโยบาย (Policy Corruption) เป็นปัญหาที่พบมากขึ้นในปัจจุบัน ซึ่งก่อให้เกิดผลเสียต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศอย่างมหาศาล ดังนั้น เพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าว จึงจำเป็นที่จะต้องมีกลไกเพื่อการสกัดกั้นการทุจริตเชิงนโยบาย

ยกตัวอย่าง การออกแบบมาตรการทางกฎหมายและอื่น ๆ ในการป้องกันการทุจริตเชิงนโยบาย อันเกิดจากกระบวนการใช้อำนาจของฝ่ายบริหารที่ต้องกำหนดหลักเกณฑ์ให้มีความโปร่งใส การออกแบบกฎหมายเกี่ยวกับเกณฑ์ความรับผิดทางกฎหมายอันเกิดจากคณะรัฐมนตรีในการเสนอโครงการ หรือดำเนินโครงการใด ๆ อันเป็นการเอื้อประโยชน์ต่อตนเองหรือทำให้เกิดความเสียหายแก่รัฐ การออกแบบและเสนอแนะมาตรการ กลไกเพื่อการส่งเสริมให้ภาคประชาสังคม ประชาชน และหน่วยงานต่าง ๆ มีส่วนร่วมในการติดตาม ตรวจสอบโครงการอันเกิดจากการดำเนินงานของรัฐ เป็นต้น

จากสาเหตุดังกล่าว จึงนำมาสู่วัตถุประสงค์ของการศึกษาในครั้งนี้ 

1. ศึกษา วิเคราะห์และสังเคราะห์วงจร และกระบวนการเกิดการทุจริตเชิงนโยบายในระดับชาติ

2. จัดทำข้อเสนอแนะ หลักเกณฑ์และวิธีการจัดทำนโยบายสาธารณะ กลไกการตรวจสอบในขั้นตอนต่าง ๆ และหน่วยงานที่รับผิดชอบและกำหนดความรับผิดทางกฎหมาย

3. ศึกษา ออกแบบระบบ มาตรการ กลไกทางกฎหมายและอื่น ๆ เพื่อการสกัดกั้นการทุจริตเชิงนโยบายในขั้นตอนการก่อตัวของนโยบาย การตัดสินใจนโยบาย การนำนโยบายไปปฏิบัติ การติดตามตรวจสอบการนำนโยบายไปปฏิบัติ การประเมินผลนโยบาย เสนอแนะการสกัดกั้นการทุจริตเชิงนโยบาย โดยการจัดทำร่างแบบจำลอง (Model) ของกระบวนการทุจริตเชิงนโยบายตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ ปัจจัยและผู้ที่เกี่ยวข้อง

ผลการศึกษา พบว่า การทุจริตเชิงนโยบายมีที่มาจากกระบวนการทางนโยบายตั้งแต่การก่อตัวของนโยบาย การกกำหนดนโยบาย การตัดสินนโยบาย ซึ่งเป็นหน้าที่และอำนาจของฝ่ายบริหารทั้งในระดับชาติและระดับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซึ่งฝ่ายบริหารมีหน้าที่และอำนาจในการดำเนินการทางนโยบาย อย่างไรก็ดี การจะถือว่าเป็นการทุจริตเชิงนโยบายได้นั้นจะต้องปรากฏว่ามีการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติแล้วเกิดผล กล่าวคือมีการใช้อำนาจหน้าที่ในทางที่เอื้อประโยชน์ต่อตนเองหรือพวกพ้อง  

สรุปประเด็นสำคัญของงานวิจัย

• จากการศึกษาพบว่า สำนักงาน ป.ป.ช. เป็นหน่วยงานหลักที่มีอำนาจหน้าที่โดยตรงในการป้องกันและปราบปรามการทุจริต อีกทั้งยังเป็นองค์กรหลักในการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ชาติว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต ระยะที่ 3 (พ.ศ. 2560-2564) โดยเฉพาะในยุทธศาสตร์ที่ 3 “สกัดกั้นการทุจริตเชิงนโยบาย” เพื่อป้องกันและปราบปรามการทุจริตตามแผนยุทธศาสตร์ชาติ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ และนโยบายของรัฐบาล 

• ความพยายามในการสร้างกลไกการสกัดกั้นการทุจริตเชิงนโยบาย นอกจากวิธีถ่วงดุลตรวจสอบระหว่างองค์กรทางการเมืองตามระบบรัฐสภา หรือโดยองค์กรอิสระต่าง ๆ แล้ว พบว่าแนวทางดังกล่าว ยังคงมีช่องว่างหรือข้อจำกัดอยู่ ดังนั้น กระบวนการสกัดกั้นการทุจริตเชิงนโยบายต้องมีภาคประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมอย่างเข้มแข็ง เพื่อให้การสกัดกั้นการทุจริตเชิงนโยบายมีประสิทธิภาพมากขึ้น 

 สรุปข้อเสนอแนะจากงานวิจัย