การศึกษาเพื่อเสริมสร้างความซื่อตรงในสังคมไทย

คณะผู้วิจัย ได้นำหลักราชการของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 และพระบรมราโชวาท เพื่อปลูกฝังความซื่อตรง ซื่อสัตย์ คุณธรรม จริยธรรมของพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 รวมถึงแนวทางการเสริมสร้างความซื่อตรงแห่งชาติมาเลเซีย ซึ่งเป็นประเทศที่มีการจัดตั้งสถาบันเพื่อดำเนินงานเรื่องนี้เป็นประเทศแรก มาใช้เป็นกรอบในการศึกษาครั้งนี้

โดยได้สำรวจวรรณกรรม และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ทั้งในและต่างประเทศ ร่วมกับการรวบรวมความคิดเห็นจากผู้ทรงคุณวุฒิ และการประชุมปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมของกลุ่มเป้าหมาย หลังจากนั้น จึงนำข้อมูลที่ได้รับ มาวิเคราะห์ สังเคราะห์ สรุปผล และจัดทำเป็นตัวชี้วัดความซื่อตรง และแผนความซื่อตรงแห่งชาติ

สรุปประเด็นจากงานวิจัย

• ผลจากการศึกษา พบว่าสังคมไทยมีปัญหา และมีความบกพร่องในเรื่องความซื่อตรงอยู่ในทุกภาคส่วน โดยที่ความไม่ซื่อสัตย์ ซื่อตรงของผู้นำ หรือบุคลากรทางการเมือง และเจ้าหน้าที่ภาครัฐ ถูกสะท้อนสู่สังคมสาธารณะมากกว่าคนทั่วไป ในขณะที่บุคคลดังกล่าว แม้ได้กระทำความผิด แต่ส่วนใหญ่ไม่ได้รับการลงโทษทั้งทางกฎหมายและการลงโทษทางสังคมแต่อย่างใด อีกทั้ง สังคมไทยยังขาดต้นแบบที่ดีจากผู้นำในทุกระดับ  ประกอบกับการที่คนในสังคม ยังคงมีทัศนคติที่เป็นปัญหาต่อการเสริมสร้างความซื่อตรง เช่น การยอมรับการทุจริตคอร์รัปชัน หรือความไม่ซื่อสัตย์ การยึดถือระบบอุปถัมภ์ ระบบพวกพ้อง ที่ทำให้มีพฤติกรรมเบี่ยงเบนไปจากกรอบของกฎหมาย และหลักแห่งความถูกต้องชอบธรรม รวมถึงสถาบันหลักของสังคม ยังขาดความเข้มแข็งในการปลูกฝังหล่อหลอมสมาชิกในสังคม โดยมีสาเหตุมาจากการขาดแบบอย่างที่ดีจากผู้นำ รวมถึงระบบการศึกษายังขาดพลังในการปลูกฝังคุณธรรม จริยธรรม ความซื่อสัตย์ ซื่อตรง ทำให้ไม่สามารถพัฒนาความรู้คู่คุณธรรมให้กับคนในสังคมได้อย่างแท้จริง

• ผลจากการศึกษา ระบุว่าตัวอย่างของกระบวนการปลูกฝังคุณธรรมจริยธรรมของต่างประเทศที่ทำให้เกิดผลสัมฤทธิ์ในทางปฏิบัติ ได้แก่ ระบบการศึกษา ศาสนา และการหล่อหลอมทางสังคมเป็นหลัก โดยผลจากการศึกษา พบว่าคนในประเทศศรีลังกา ไต้หวัน ฟินแลนด์ เยอรมัน สวิตเซอร์แลนด์ และนิวซีแลนด์ ต่างให้ความสำคัญในการหล่อหลอม กล่อมเกลาคุณธรรม จริยธรรมของเด็กเยาวชนผ่านสถาบันการศึกษาของประเทศ ทั้งการจัดหลักสูตรให้มีรายวิชาด้านศาสนาโดยตรง หรือวิชาอื่น ๆ ที่มุ่งสร้างคุณลักษณะที่พึงประสงค์ เช่น วิชาว่าด้วยพลเมืองดี โดยสอนผ่านกระบวนการทำกิจกรรมที่เชื่อมโยงกับชีวิตจริง เพื่อให้เกิดการคิด วิเคราะห์หาเหตุผล

• ผลจากการศึกษา แบ่งตัวชี้วัดความซื่อตรงออกเป็น 3 มิติ ได้แก่

1. 1. ตัวชี้วัดความซื่อตรงของบุคคล ซึ่งเป็นตัวชี้วัดพื้นฐานที่ทุกคนจำเป็นต้องมี เพื่อแสดงถึง “การมีความซื่อตรง” โดยมีกลุุ่มเป้าหมาย ได้เเก่ สื่อมวลชน สถาบันศาสนา ประชาสังคม ชุุมชน สถานศึกษา และครอบครัว
   2. ตัวชี้วัดสำหรับผู้เป็นสมาชิกองค์กร/หน่วยงานต่าง ๆ พราะต้องรับผิดชอบต่อภารกิจของหน่วยงาน/องค์กรด้วย กลุุ่มเป้าหมาย ได้เเก่ ภาคเอกชน รัฐบาล ข้าราชการ 
   3. ตัวชี้วัดสำหรับกลุ่มวิชาชีพ เพราะผู้ปฏิบัติหน้าที่ในกลุ่มวิชาชีพเฉพาะ จำเป็นต้องมีคุณลักษณะที่แตกต่างไปจากผู้อื่นเพราะต้องรับผิดชอบต่องานเฉพาะ เช่น นักการเมือง แพทย์ พยาบาล วิศวกร สถาปนิก นักบัญชี และนักกฎหมาย ซึ่งการทำงานของบุคคลกลุ่มนี้ส่งผลกระทบต่อผู้อื่นทั้งบวกเเละลบ 

• ข้อเสนอแนะต่อแนวทางพัฒนาความซื่อตรงในสังคมไทย เช่น การใช้กระบวนการเสริมสร้าง และกล่อมเกลาทางสังคม (Socialization) ที่สถาบันหลักของสังคม ได้แก่ สถาบันครอบครัว สถาบันการศึกษา และสถาบันศาสนา ซึ่งเรียกโดยรวมว่า “บวร” โดยต้องร่วมแรงร่วมใจปลูกฝังสมาชิกในสังคม โดยเฉพาะอย่างยิ่งเด็กและเยาวชนของชาติ โดยใช้เครื่องมือ คือ หลักธรรมทางศาสนา และวัฒนธรรมประเพณีอันดีงามในการสร้างบรรทัดฐาน หรือนอร์ม (Norm) ที่เป็นแบบแผนกฎเกณฑ์ที่สังคมให้การยอมรับร่วมกัน เพื่อนำมายึดถือปฏิบัติอย่างเคร่งครัด สำหรับภาคส่วนที่ควรเข้ามาสนับสนุนกระบวนการพัฒนา และเสริมสร้างความซื่อตรง ประกอบด้วย ภาคประชาสังคม ภาคธุรกิจเอกชน และการสร้างภาคีเครือข่ายความซื่อตรง ซึ่งนอกจากเป็นการรวมกลุ่มของสมาชิกที่มีความซื่อตรงแล้ว ยังเป็นการรณรงค์ขยายผลออกไปในวงกว้าง และช่วยติดตามสอดส่องดูแล และให้คำปรึกษาในด้านความซื่อตรงอีกด้วย