โครงการวิจัยการสังเคราะห์รูปแบบ กลไกและแนวทางการปลูกฝังเจตคติและวัฒนธรรมสุจริตเพื่อการป้องกันและปราบปรามการทุจริต

ยุทธศาสตร์ชาติว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต ระยะที่ 3 (พ.ศ. 2560-2564) ได้กำหนดเป้าหมายการบูรณาการความร่วมมือในสังคมไทยทุกภาคส่วน เพื่อร่วมต่อต้านการทุจริตทุกรูปแบบ ได้แก่ สถาบันครอบครัว สถาบันทางการศึกษา สถาบันวิชาชีพ สถาบันศาสนา และสถาบันสื่อมวลชน เพื่อเพิ่มคะแนนความโปร่งใสตามดัชนีชี้วัดภาพลักษณ์การทุจริตให้กับประเทศไทย โดยเป้าหมายดังกล่าว สอดคล้องกับแนวทางของสภาปฏิรูปแห่งชาติที่กำหนดให้องค์การทางสังคม ได้แก่ ครอบครัว องค์การทางศึกษา องค์การทางศาสนา องค์การชุมชน องค์การธุรกิจ องค์การสื่อมวลชน และองค์การทางการเมืองการปกครอง ร่วมมือกันเพื่อปลูกฝังเจตคติ วัฒนธรรมความสุจริต และการแยกแยะผลประโยชน์ส่วนตนออกจากผลประโยชน์สาธารณะ 

งานวิจัยเรื่องนี้ จึงมีเป้าหมายเพื่อสังเคราะห์แนวทางปลูกฝังเจตคติ และวัฒนธรรมสุจริต ด้วยแนวคิดวัฒนธรรมองค์การกับองค์การทางสังคม เพื่อนำไปใช้ในการปลูกฝังจิตสำนึก และวิธีคิดสุจริตที่เหมาะสมกับองค์การทางสังคมของประเทศไทย เพื่อช่วยผลักดันให้ประเทศไทยได้รับการประเมินดัชนีชี้วัดภาพลักษณ์คอร์รัปชัน (CPI) สูงกว่าร้อยละ 50 โดยงานวิจัยนี้ ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยการวิจัยเอกสาร การสนทนากลุ่ม การประชุมทางวิชาการและการสัมภาษณ์ผู้ให้ข้อมูลหลัก

สรุปประเด็นจากงานวิจัย

• ผลจากการศึกษา พบว่าพัฒนาการของการปลูกฝังความสุจริตจากคำแถลงนโยบายของรัฐบาลตั้งแต่ปี พ.ศ.2540-2562 พบว่าในช่วงปี พ.ศ. 2540-2550 การปลูกฝังความสุจริต มุ่งเน้นการเสริมสร้างการมีส่วนร่วมกับภาคประชาชน องค์การทางการศึกษา องค์การสื่อมวลชน องค์การวิชาชีพ องค์การเอกชน และองค์การสาธารณประโยชน์ และเครือข่ายต่าง ๆ  ในช่วงปี พ.ศ. 2551-2562 พบว่าการปลูกฝังความสุจริต มุ่งเน้นการพัฒนาระบบการบริหารราชการให้โปร่งใสตามหลักธรรมภิบาล ร่วมกับการใช้มาตรการทางกฎหมาย และมาตรการป้องกันการแทรกแซงจากนักการเมือง รวมถึงการสร้างการมีส่วนร่วมกับทุกภาคส่วนในการป้องกัน และเฝ้าระวังการทุจริต โดยมีการพัฒนานวัตกรรมในการป้องกันการทุจริต
• ผลจากการศึกษากรณีศึกษาของเขตปกครองพิเศษฮ่องกง สาธารณรัฐสิงคโปร์ และสาธารณรัฐฟินแลนด์ มีประเด็นที่สามารถนำมาปรับใช้ เช่น องค์การที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันและปราบปรามการทุจริตโดยตรง มีการกำหนดโครงสร้างที่ชัดเจน และใช้ระบบการบริหารจัดการภายในหน่วยงานที่มีประสิทธิภาพ องค์การทางการเมืองการปกครอง ใช้กฎหมาย และเน้นการสร้างบรรทัดฐานทางด้านจริยธรรม และองค์การชุมชน เน้นการให้ความรู้แก่ประชาชน เพื่อเป็นกลไกการเฝ้าระวังและตรวจสอบการทุจริต เป็นต้น
• ผลจากการวิเคราะห์ และสังเคราะห์รูปแบบ กลไก และแนวทางการปลูกฝังเจตคติ และวัฒนธรรมสุจริต พบประเด็นสำคัญ เช่น ครอบครัวต้องเป็นต้นแบบที่ดีในการสร้างปฏิสัมพันธ์ โดยมีกลไกบุคคล คือ พ่อแม่ ผู้ปกครอง และใช้แนวทางการทำกิจกรรมในครอบครัว องค์การทางศาสนา มีรูปแบบการปลูกฝังวัฒนธรรมสุจริตด้วยพระธรรมวินัย และหลักธรรมทางศาสนา โดยมีกลไกระดับบุคคล คือ เจ้าอาวาส และใช้การอบรมสั่งสอนหลักธรรมและกิจกรรมทางศาสนา องค์การชุมชน มีรูปแบบการปลูกฝังผ่านผู้นำชุมชนให้เป็นแบบอย่างให้สมาชิกชุมชน โดยมีกลไกบุคคล คือ ผู้นำและคณะกรรมการชุมชน และใช้การจัดทำธรรมนูญชุมชนในการปลูกฝังวัฒนธรรมสุจริต และองค์การธุรกิจ ใช้หลักการบริหารองค์การอย่างโปร่งใส และมีบทลงโทษ โดยมีกลไก คือ หลักจรรยาบรรณวิชาชีพ และนโยบายขององค์การ ตลอดจนการใช้กิจกรรมสร้างแรงจูงใจ และการยกย่องเชิดชูพนักงานที่มีความสุจริต
• คณะผู้วิจัย ได้จัดทำข้อเสนอแนะเชิงนโยบายต่อสำนักงาน ป.ป.ช. ได้เเก่ สำนักงาน ป.ป.ช. ควรเป็นหน่วยงานหลักในการเผยแพร่คู่มือการปลูกฝังวัฒนธรรมสุจริตให้กับองค์การทางสังคม เพื่อสร้างเจตคติและวัฒนธรรมสุจริตในองค์การ และควรจัดตั้งกลไกคณะทำงาน 7 ชุด สำหรับการดำเนินการปลูกฝังวัฒนธรรมสุจริตตามองค์การทางสังคมทั้ง 7 ประเภท โดยคณะทำงาน ควรประกอบด้วยบุคลากรของสำนักงาน ป.ป.ช. และผู้แทนจากองค์การทางสังคม