ส่งเสริมธรรมาภิบาลให้กว้างไกลด้วยการสร้างรางวัลให้องค์กร
“ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว” สำนวนไทยที่ดูจะโบราณไปสักหน่อยแต่ยังใช้ได้เสมอ เพราะเมื่อคนทำดีก็ควรได้รับสิ่งดี ๆ ตอบแทน ซึ่งรวมถึงคนหรือองค์กรที่บริหารจัดการดี ไร้การทุจริต
KRAC จึงอยากชวนทุกคนมาศึกษาการให้รางวัลแก่องค์กรที่มีการบริหารจัดการที่ดีตามหลักธรรมาภิบาล ซึ่งเป็นหลักการบริหารที่ช่วยลดการคอร์รัปชันได้ จากงานวิจัย เรื่อง “การสำรวจข้อมูลธรรมาภิบาลใน ประเทศไทย: Good Governance Mapping” (2562) โดย รศ. ดร.ปิยากร หวังมหาพร
ก่อนอื่นเรามารู้จักกับ “ธรรมาภิบาล”
แนวคิดเกี่ยวกับการบริหารจัดการองค์กรที่ดีที่เผยแพร่ครั้งแรกในปี 2532 โดยธนาคารโลก (World Bank) โดยระบุว่าการบริหารองค์กรที่ดีต้องมี
- หลักนิติธรรม (การใช้อำนาจตามกฎหมายและกฎระเบียบด้วยความเป็นธรรม)
- หลักคุณธรรม (ซื่อสัตย์ ไม่ทุจริต ไม่ผิดจรรยาบรรณ)
- ความโปร่งใส (มีความโปร่งใส เปิดเผยข้อมูล)
- การมีส่วนร่วม (ผู้มีส่วนร่วมหรือประชาชนมีโอกาสแสดงความเห็น และเข้าร่วมกิจกรรมต่าง ๆ)
- ความรับผิดชอบ (สามารถตอบและชี้แจงได้เมื่อมีคำถาม มีความรับผิดชอบในผลงาน)
- ความคุ้มค่า (การใช้ทรัพยากรอย่างประหยัด ลงทุนอย่างคุ้มค่า ลดระยะเวลาเพื่อความสะดวก)
จากทั้ง 6 หลักการ ทำให้เห็นว่าหลักธรรมาภิบาลจะช่วยส่งเสริมองค์กรให้มีประสิทธิภาพได้
ต่อมาประเทศไทยได้นำแนวคิดธรรมาภิบาลมาใช้กับหน่วยงานรัฐ โดยเฉพาะช่วงหลังปี 2540 ที่เกิดวิกฤติเศรษฐกิจขึ้น เนื่องจากความต้องการพัฒนาและปฏิรูปภาครัฐให้มีประสิทธิภาพเพื่อฟื้นฟูเศรษฐกิจไทยให้กลับมาดีขึ้น คณะรัฐมนตรีจึงได้มีมติเห็นชอบออกกฎหมายที่เรียกว่า “ระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการสร้างระบบบริหารกิจการบ้านเมืองและสังคมที่ดี พ.ศ. 2542” ซึ่งมีเนื้อหากล่าวถึงการบังคับใช้ธรรมาภิบาลทั้ง 6 หลักกับหน่วยงานของรัฐ
จากระเบียบสํานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการสร้างระบบบริหารกิจการบ้านเมืองและสังคมที่ดี พ.ศ. 2542 ทำให้ให้องค์กรในประเทศไทยเริ่มตื่นตัวในการนำหลักธรรมาภิบาลมาใช้ โดยเฉพาะหน่วยงานรัฐ เช่น สถาบันพระปกเกล้า สํานักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) นอกจากนี้หลักธรรมาภิบาลยังถูกเพิ่มในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติตั้งแต่ฉบับที่ 9 (2545-2549) เป็นต้นมา เพื่อปฏิรูปทุกภาคส่วนไปสู่แนวทางการบริหารตามหลักธรรมาภิบาล
การส่งเสริมธรรมาภิบาลจากภาครัฐไทยนำมาสู่การสนับสนุนโดยการมอบรางวัลให้กับหน่วยงานที่มีการบริหารจัดการที่ดีหรือมีธรรมาภิบาล
โดยจัดขึ้นครั้งแรกที่สถาบันพระปกเกล้าในปี 2544 จนถึงปี 2560 จากงานวิจัยพบว่ามีมากถึง 13 องค์กรที่มีการมอบรางวัลธรรมาภิบาล ได้แก่ 1. สถาบันพระปกเกล้า 2. กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์ 3. สถาบันป๋วย อึ๊งภากรณ์ ร่วมกับธนาคารแห่งประเทศไทย สถาบันพัฒนาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม และสมาคมธนาคารไทย 4.คณะกรรมการการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 5. ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย 6. สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) 7. สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) ร่วมกับคณะกรรมการธรรมาภิบาลและความรับผิดชอบต่อสังคม หอการค้าไทย และมหาวิทยาลัยหอการค้าไทย 8. สำนักงานป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) ร่วมกับสมาคมผู้สื่อข่าวบันเทิงแห่งประเทศไทย 9. การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย 10. หอการค้าไทยและสภาหอการค้าแห่งประเทศไทย 11. สำนักงาน ก.พ.ร. 12. สหประชาชาติ 13. เดอะรีซอร์สอัลลิอันซ์
โดยการศึกษาในช่วง พ.ศ. 2551-2560 พบว่ามีผู้รับรางวัลธรรมาภิบาลทั้งหมด 4,546 รางวัล เป็นองค์กร 4,456 รางวัลและบุคคล 90 รางวัล เป็นองค์กรภาคเอกชน (39.69%) รองลงมาคือองค์กรภาครัฐประเภทองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (37.40%) และองค์กรภาครัฐประเภทส่วนกลางและส่วนภูมิภาค (19.18%) ตัวอย่างรางวัลสำคัญที่มีการมอบให้และเกณฑ์พิจารณา มีดังนี้
รางวัลพระปกเกล้า จัดโดยสถาบันพระปกเกล้า มอบให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีความเป็นเลิศด้านความโปร่งใสและการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชน ที่พิจารณาจากความโปร่งใส การมีส่วนร่วมของประชาชน การบริหารการเงิน การคลัง และการงบประมาณ กระบวนการกิจการสภาท้องถิ่น การเผยแพร่ข้อมูลข่าวสาร และการเสริมสร้างสันติสุขและความสมานฉันท์
รางวัลธรรมาภิบาลธุรกิจดีเด่น จัดโดยกรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์ มอบให้กับธุรกิจที่มีการดำเนินงานตามหลักธรรมาภิบาลธุรกิจ 6 ด้าน ได้แก่ หลักนิติธรรม หลักคุณธรรม หลักความโปร่งใส หลักการมีส่วนร่วม หลักความรับผิดชอบ และหลักความคุ้มค่า
รางวัลองค์กรโปร่งใส จัดโดยสำนักงาน ป.ป.ช. มอบให้กับหน่วยงาน องค์กร และสถาบันต่าง ๆ ที่มีความโปร่งใสในการดำเนินงาน โดยประเมินจาก 7 หมวด ได้แก่ ความรับผิดชอบต่อสังคม เศรษฐกิจและสิ่งแวดล้อม, การยอมรับและปฏิบัติตามหลักนิติธรรม, การปฏิบัติและยึดมั่นในหลักสิทธิมนุษยชน, การบริหารจัดการด้วยแนวทางของความโปร่งใส, การบริหารจัดการด้วยแนวทางที่อยู่บนพื้นฐานของจริยธรรม, การให้ความเคารพต่อผลประโยชน์ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย และการปฏิบัติตามแนวทางของสากล
รางวัล United Nations Public Service Awards จัดโดยองค์การสหประชาชาติ มอบให้กับหน่วยงานภาครัฐที่มีผลงานดีเด่นด้านการให้บริการสาธารณะ จะประเมินจากหลักเกณฑ์ 6 ด้าน ได้แก่ การสอดคล้องกับวาระการพัฒนาที่ยั่งยืน 2030, ความสำคัญ, นวัตกรรม, การถ่ายทอดความรู้, ความยั่งยืน และผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
นอกจากนี้ ยังมีรางวัลอื่น ๆ อีกมากมาย เช่น รางวัลเลิศรัฐ รางวัลธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อมและความปลอดภัย รางวัลรัฐวิสาหกิจที่มีการพัฒนาสู่ความเป็นเลิศ รางวัลธรรมาภิบาลดีเด่น รางวัลจรรยาบรรณดีเด่น รางวัลบรรษัทภิบาลดีเด่น และรางวัลช่อสะอาด
จากการศึกษางานวิจัยพบว่าตั้งแต่ปี 2540 ที่รัฐบาลไทยได้มีการนำธรรมาภิบาลมาใช้อย่างจริงจัง
ส่งผลให้เกิดการส่งเสริมการมอบรางวัลให้กับหลายองค์กรที่เดินตามแนวทางของธรรมาภิบาล นับว่าเป็นเรื่องที่ดี เพราะนอกจากจะแสดงให้เห็นว่าองค์กรที่บริหารจัดการได้ดีควรมีรางวัลตอบแทนแล้ว ยังทำให้แนวคิดเรื่องธรรมาภิบาลแพร่หลายไปยังองค์กรอื่น ๆ ไม่ว่าจะในภาครัฐ เอกชน หรือประชาสังคม ซึ่งจะส่งเสริมให้สังคมโปร่งใสและช่วยต่อต้านการทุจริตได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น
อย่างไรก็ตาม การเดินทางของธรรมาภิบาลในประเทศไทยยังไม่สิ้นสุด หากประเทศไทยยังมีการส่งเสริมธรรมาภิบาลด้วยการมอบรางวัลแก่องค์กรที่ทำดีแบบนี้ต่อไป ก็จะเป็นการสร้างมาตรฐาน ยกระดับคุณภาพ และจุดประกายให้ทุกคนตระหนักถึงความสำคัญของการบริหารงานที่ดีและโปร่งใส เพื่อสร้างสังคมที่ไร้ทุจริตได้ในอนาคต
งานวิจัยเรื่อง “การสำรวจข้อมูลธรรมาภิบาลใน ประเทศไทย: Good Governance Mapping” (2562) โดย รศ. ดร.ปิยากร หวังมหาพร ยังมีรายละเอียดเกี่ยวกับการให้รางวัลธรรมาภิบาลอื่น ๆ ที่น่าสนใจ เช่น ระดับรางวัล การวิเคราะห์รางวัล สามารถอ่านอ่านสรุปประเด็นสำคัญของวิจัยเพิ่มเติมได้ที่บทความสรุปงานวิจัยที่ลิงก์ด้านล่าง
___________________
คอลัมน์ “KRAC คัดสรร เล่างานวิจัยไทย” เป็นบทความเล่างานวิจัยไทยด้านการต่อต้านคอร์รัปชัน ที่หยิบยกหนึ่งในประเด็นของงานวิจัยในมุมมองของผู้ปฏิบัติการ เพื่อปูพื้นฐานความรู้และความเข้าใจเรื่องการคอร์รัปชัน และการต่อต้านคอร์รัปชันในมิติต่าง ๆ ภายใต้บริบทของประเทศไทย
ปิยากร หวังมหาพร. (2563). การสำรวจข้อมูลธรรมภิบาลในประเทศไทย : Good Governance Mapping. สถาบันพระปกเกล้า.
- ศูนย์ความรู้เพื่อความร่วมมือในการต่อต้านคอร์รัปชัน และส่งเสริมธรรมาภิบาลในระดับภูมิภาค
หัวข้อ
มาแล้ว !! โอกาสพัฒนาความรู้สู่การต่อต้านคอร์รัปชันอย่างมีประสิทธิภาพ
ชวนเรียนหลักสูตรต่อต้านคอร์รัปชัน และการส่งเสริมธรรมาภิบาลร่วมสมัยกับ 6 ผู้เชี่ยวชาญตัวจริง
KRAC คัดสรร เล่างานวิจัยไทย | ไขแนวคิด พิชิตความสำเร็จของหน่วยงานรัฐ ในการสร้างธรรมาภิบาล ตามแผนยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี
สร้างความสำเร็จในหน่วยงานด้วย “หลักธรรมาภิบาล” ตามแผน ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี โดยมีตัวอย่าง 6 หน่วยงานรัฐไทยที่ไขแนวคิด พิชิตความสำเร็จในการสร้างธรรมาภิบาล…ปัจจัยความสำเร็จเหล่านี้เป็นอย่างไรบ้าง ? และผลลัพธ์ของการมีธรรมาภิบาลจะเป็นเช่นไร ? มาร่วมหาคำตอบไปพร้อมกัน
KRAC คัดสรร เล่างานวิจัยไทย | โควิด-19 ส่งผลอย่างไรต่อสถานการณ์คอร์รัปชันและธรรมาภิบาล ?
การแพร่ระบาดของโควิด-19 ไม่ได้ส่งผลกระทบแค่สุขภาพและเศรษฐกิจ แต่ยังทำให้การต่อต้านคอร์รัปชันและธรรมาภิบาลเผชิญความท้าทายใหม่ ๆ เช่น การใช้อำนาจพิเศษของรัฐ ความไม่เท่าเทียมที่เพิ่มขึ้น และการจัดซื้อจัดจ้างแบบฉุกเฉินที่เสี่ยงต่อการทุจริต แล้วเราจะฟื้นฟูผลกระทบเหล่านี้ได้อย่างไร ?
