การต่อต้านการคอร์รัปชัน มาตรการการควบคุมการเคลื่อนไหวของเงิน

งานวิจัยเรื่องนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์ รูปแบบ วิธีการ และขั้นตอนของการคอร์รัปชันก่อนนำเงิน หรือทรัพย์สินที่ได้จากคอร์รัปชันไปใช้ และศึกษารูปแบบวิธีการฟอกเงินลักษณะต่าง ๆ รวมถึงมาตรการควบคุมการเคลื่อนไหวของเงินจากประสบการณ์ของต่างประเทศ เพื่อเสนอแนะมาตรการในการจํากัด หรือควบคุมการนําเงินที่ได้มาจากธุรกรรมผิดกฎหมายออกมาใช้ประโยชน์

โดยมีขอบเขตของการวิจัย คือ การศึกษาขั้นตอนการนําเงินหรือทรัพย์สินที่ได้จากการคอร์รัปชันไปฟอกเงิน การศึกษามาตรการในการป้องกัน การจํากัด หรือควบคุมการนําเงินสดที่ได้จากธุรกรรมผิดกฎหมายมาฟอกเงินทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ และศึกษากฎหมายและมาตรการที่มีของประเทศไทยในเรื่องของการดําเนินการป้องกันและปราบปรามผู้กระทําผิดที่เกี่ยวกับคอร์รัปชัน การฟอกเงิน และมาตรการการป้องกันการนําเงินผิดกฎหมายออกมาใช้

วิธีการศึกษา ใช้การวิจัยแบบผสมผสาน โดยการวิจัยเอกสาร (Documentary Research) การวิจัยเชิงสํารวจ (Survey Research) การสัมภาษณ์เจาะลึก (In-depth Interview) กับบุคคลที่เกี่ยวข้องโดยตรง จํานวน 5 กลุ่มตัวอย่าง รวมจํานวน 10-15 ท่าน และการสนทนากลุ่มย่อย (Focus Group) กับบุคคลที่มีประสบการณ์และมีความรู้ ความเข้าใจต่อปัญหาการฟอกเงินในวงการธุรกิจภาคเอกชนและภาครัฐ จํานวน  2 ครั้ง ครั้งละ 5-10 ท่าน

สรุปประเด็นจากงานวิจัย

• ผลการวิจัย พบว่า ปัญหาการคอร์รัปชันในประเทศไทย ไม่ได้จํากัดอยูเพียงภาครัฐดังเช่นในอดีต แต่ปัจจุบันได้เข้าไปเกี่ยวข้องกับภาคการเมือง และภาคธุรกิจเอกชนมากขึ้น จนทําให้เกิดการคอร์รัปชันในรูปแบบที่เรียกว่า  “การคอร์รัปชันทางเศรษฐกิจ” (Economic corruption) “การคอร์รัปชันทางการเมือง” (Political corruption) และ “การคอร์รัปชันในการบริหารราชการ” (Administrative corruption) ซึ่งปรากฏให้เห็นทั้งในระดับท้องถิ่น จนถึงระดับชาติ โดยการคอร์รัปชันส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องกับการจัดซื้อจัดจ้าง

• ผลการวิจัย พบว่า ในประเด็นการฟอกเงินที่มีที่มาจากการทุจริต แหล่งข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์ ตํารวจ นักธุรกิจ และเจ้าหน้าที่ระดับสูงของรัฐที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน ต่างให้ข้อมูลตรงกันในประเด็นของรูปแบบ และวิธีการฟอกเงินที่มาจากการทุจริตในวงราชการ กล่าวคือ การฟอกเงินหรือการนําเอาทรัพย์สินที่ได้มาจากการทุจริตไปใช้ประโยชน์ ยังคงใช้วิธีการแบบดั้งเดิม เช่น การเก็บเงินสด หรือทรัพย์สินที่ได้มาจากการทุจริตไว้ที่บ้าน หรือสถานที่เก็บเงิน (Safe house) หรือมีการเปลี่ยนแปลงเงินที่ได้เป็นทรัพย์สินที่มีมูลค่าสูง เช่น พระเครื่อง วัตถุโบราณ เป็นต้น

• ผลการวิจัย พบว่า สําหรับมาตรการป้องกันและปราบปรามการฟอกเงินในประเทศไทย กล่าวได้ว่าแนวทางของประเทศไทยที่ผ่านมา มีการนําเอามาตรการที่เป็นมาตรฐานสากลจากต่างประเทศมาใช้กำกับดูแล เช่น มาตรการที่ดําเนินการเกี่ยวกับการรายงานระบบธุรกรรม มาตรการรายงานธุรกรรมอันควรสงสัย มาตรการกำหนดให้ลูกค้าต้องแสดงตน มาตรการดําเนินการในด้านระบบของการยับยั้งการทําธุรกรรม และระบบของการดําเนินการเกี่ยวกับทรัพย์สินที่ได้มาจากประกอบอาชญากรรม ซึ่งมาตรฐานสากลนี้ มีกำหนดไว้ในพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน พ.ศ. 2542 และ (ฉบับที่ 4) ปี พ.ศ. 2556
• คณะผู้วิจัย มีข้อเสนอแนะ สรุปได้ ดังนี้

1. 1. ควรมีการปรับปรุงกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับมาตรการการเคลื่อนไหวของเงินสด ได้เเก่ พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน พ.ศ. 2542 ให้เป็นไปตามมาตรฐานของสากล ในเรื่องการรายงานธุรกรรมเงินสดจํานวนมาก และธุรกรรมที่มีเหตุอันควรสงสัย การรายงานธุรกรรมการจัดให้ลูกค้าแสดงตน (Know Your Customer (KYC)) การกำหนดนโยบายการรับลูกค้า และการบริหารความเสี่ยงที่อาจเกี่ยวกับการฟอกเงิน การบันทึกข้อเท็จจริงของลูกค้า (Customer Due Diligence หรือ CDD) การเก็บรักษาข้อมูลแสดงตนและข้อมูล เพื่อทราบข้อเท็จจริงเกี่ยวกับลูกค้า และการกำหนดโทษในการไม่ทํารายงานธุรกรรมและการแสดงตน
   2. เสนอให้แก้ไขพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ โดยกำหนดให้คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามทุจริตแห่งชาติ ต้องประสานไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ในการทํางานร่วมกัน เพื่อตรวจสอบความรํ่ารวยผิดปกติ และการทุจริตประพฤติมิชอบของผู้ดํารงตําแหน่งทางการเมืองและข้าราชการโดยเร็ว และให้คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ และสำนักงานป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน ทําบันทึกความเข้าใจระหว่างหน่วยงาน เพื่อการขอข้อมูลและใช้ข้อมูลร่วมกัน