งานวิจัยชี้ว่า ปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดการรับสินบนของเจ้าหน้าที่ในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมากที่สุดคือ ปัจจัยด้านความซื่อสัตย์สุจริต รองลงมาคือ ปัจจัยด้านการเมืองและด้านตำแหน่งหน้าที่ที่เอื้อให้เกิดการรับสินบนตามลำดับ
การรับสินบนเป็นการทุจริตรูปแบบหนึ่งที่ส่งผลกระทบต่อภาพลักษณ์และความเชื่อมั่นของประชาชนที่มีต่อหน่วยงานของรัฐ อีกทั้งยังสร้างความเสียหายต่อระบบเศรษฐกิจของประเทศ
และเมื่อพิจารณาข้อมูลสถิติเรื่องกล่าวหาจากสํานักงาน ป.ป.ช. ประจําปีงบประมาณ พ.ศ. 2562-2565 พบว่า มีเรื่องกล่าวหาเกี่ยวกับการรับสินบนของเจ้าหน้าที่ของรัฐจํานวน 1,432 เรื่อง โดยเป็นเรื่องกล่าวหาที่เกิดขึ้นในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมากที่สุดจํานวน 428 เรื่อง คิดเป็นร้อยละ 29.89 แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของปัญหาการรับสินบนของเจ้าหน้าที่ของรัฐในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
จึงเป็นที่มาของวัตถุประสงค์ในการศึกษาครั้งนี้ คือ
- เพื่อศึกษารูปแบบและลักษณะการกระทําความผิดเกี่ยวกับการรับสินบนที่เกิดขึ้นในองค์กร ปกครองส่วนท้องถิ่น
- เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยและกระบวนการที่ทําให้เกิดการรับสินบนในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
- เพื่อเสนอข้อเสนอแนะหรือแนวทางแก้ไขปัญหาการรับสินบนของเจ้าหน้าที่ของรัฐในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
ผลการศึกษา พบว่า รูปแบบและกระบวนการที่ทำให้เกิดการรับสินบนในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแบ่งออกเป็น 3 รูปแบบ ได้แก่
1) เจ้าหน้าที่ของรัฐกลั่นแกล้งว่ากระทําความผิดแล้วเรียกรับสินบน
2) เจ้าหน้าที่ของรัฐปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัติหน้าที่แล้วเรียกรับสินบน
3) คนกลางเป็นตัวแทนเจ้าหน้าที่ของรัฐในการเรียกรับสินบน
โดยพบว่าปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดการรับสินบนมากที่สุดคือ ปัจจัยด้านความซื่อสัตย์สุจริต รองลงมาคือ ปัจจัยด้านการเมืองและด้านตำแหน่งหน้าที่ที่เอื้อให้เกิดการรับสินบน ปัจจัยด้านผลตอบแทนที่ได้รับ ปัจจัยด้านโอกาสของการเรียก/รับสินบนจากตำแหน่งหน้าที่ ปัจจัยด้านการบริหารงานที่ขาดประสิทธิภาพ และปัจจัยด้านกฎหมาย ตามลำดับ
สรุปประเด็นสำคัญของงานวิจัย
- กระบวนการที่ทําให้เกิดการรับสินบนในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นตามรูปแบบการรับสินบน 3 รูปแบบ คือ 1) เจ้าหน้าที่รัฐกลั่นแกล้งว่ากระทําความผิดแล้วเรียกรับสินบน มีกระบวนการเริ่มจากการที่ประชาชนเข้าไปติดต่อขอรับบริการ/ขอใบอนุญาตจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ซึ่งประชาชนได้ดําเนินการถูกต้องตามกฎหมายแล้ว แต่เจ้าหน้าที่ได้การกลั่นแกล้งว่าพบเจอข้อบกพร่องหรือมีการกระทําความผิด แล้วจึงทําการข่มขู่หรือจูงใจให้มีการจ่ายสินบน
- เจ้าหน้าที่รัฐปฏิบัติหรือละเว้นการปฏิบัติหน้าที่แล้วเรียกรับสินบน มีกระบวนการเริ่มจากการที่ เจ้าหน้าที่ของรัฐใช้ตําแหน่งหน้าที่ของตนในการแสวงหาประโยชน์โดยมิชอบ จากการเรียกรับสินบน สำหรับการกระทําการหรือไม่กระทําการอย่างใดอย่างหนึ่งในตําแหน่งหน้าที่ ซึ่งจะเป็นการเสนอให้สินบนจากผู้ให้เอง หรือเป็นการเรียกรับสินบนจากเจ้าหน้าที่ก็ได้
- คนกลางเป็นตัวแทนเจ้าหน้าที่ของรัฐในการเรียกรับเงิน มีกระบวนการเริ่มจากการที่เจ้าหน้าที่รัฐในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นต้องการใช้ตําแหน่งหน้าที่ของตนในการเรียกรับสินบนจากบุคคลภายในหรือบุคคลภายนอกองค์กร ที่ต้องการได้รับประโยชน์จากการใช้อํานาจหรือการดําเนินงานในหน้าที่ แต่เจ้าหน้าที่รัฐไม่ต้องการดําเนินการด้วยตนเอง จึงให้บุคคลใกล้ชิดที่มีความเกี่ยวข้องกับตนเองไปเป็นคนติดต่อหรือหาบุคคลที่ต้องการได้รับประโยชน์ในเรื่องนั้น ๆ เพื่อเรียกรับสินบนแทน
ข้อเสนอแนะจากงานวิจัย
- การบริหารงานบุคคลขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ควรลดอํานาจของผู้บริหารท้องถิ่น ในการบรรจุและแต่งตั้ง การย้าย การโอน รวมถึงการอื่นใดที่เกี่ยวกับการบริหารงานบุคคล เพื่อป้องกันการใช้อำนาจหน้าที่ในการรับสินบน และกระบวนการสรรหาบุคคลเพื่อเข้าสู่ตำแหน่งผู้บริหารท้องถิ่นควรมีกลไกสกัดกั้นการซื้อเสียงองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นควรมีการนำเทคโนโลยีสารสนเทศมาใช้ในการปฏิบัติงานเพื่อลดการใช้ดุลยพินิจของเจ้าหน้าที่
- องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการกำกับดูแลองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นควรดำเนินการให้ความรู้เกี่ยวการรับสินบนและโทษของการรับสินบน ควบคู่ไปกับการตรวจสอบและลงโทษผู้กระทำผิด เพื่อให้เกิดความเกรงกลัวและตระหนักถึงผลกระทบของการรับสินบน
- ควรประชาสัมพันธ์เผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับมาตรการคุ้มครองผู้แจ้งเบาะแสตามกฎหมาย ป.ป.ช. ให้แก่ประชาชนและเจ้าหน้าที่ในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เพื่อสร้างความมั่นใจในความปลอดภัยให้กับผู้แจ้งเบาะแสการทุจริตรวมถึงการรับสินบน ในหน่วยงานรัฐ โดยเฉพาะมาตรา 134 กรณีที่ถูกผู้บังคับบัญชาสั่งการให้ทํา และมาตรา 135 การกันบุคคลไว้เป็นพยาน
ศิรินันท์ วัฒนศิริธรรม, พรสวรรค์ ประเทสัง, สุริยน วงศ์สุจริต, ศักรินทร์ นิลรัตน์ และศิรินทิพย์ แสงมิ่ง. (2566). การรับสินบนของเจ้าหน้าที่ของรัฐ: กรณีศึกษาองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น. สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ
- สำนักวิจัยและบริการวิชาการด้านการป้องกันและปราบปรามการทุจริต
- สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ
หัวข้อ
โครงการสำรวจการรับรู้และความเข้าใจด้านการขัดกันแห่งผลประโยชน์ของเจ้าหน้าที่รัฐในองค์การบริหารส่วนจังหวัดของประเทศไทย
ศึกษาและสํารวจข้อมูลระดับการรับรู้ของเจ้าหนาที่รัฐในองค์การบริหารส่วนจังหวัดที่มีต่อความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับความขัดแย้งแห่งผลประโยชน์ เพื่อลดพฤติกรรมความขัดแย้งแห่งผลประโยชน์ในอนาคต
โครงการศึกษาเรื่องการแสวงหาผลประโยชน์จากการอนุญาตโดยใช้อำนาจรัฐ
ศึกษาการตรวจสอบดุลพินิจของฝ่ายปกครองในการออกใบอนุญาต และศึกษากฎหมายต่างประเทศเพื่อเสนอแนะมาตรการทางกฎหมายในการป้องกันการแสวงหาผลประโยชน์จากการอนุญาตโดยเจ้าหน้าที่ของรัฐ
โครงการศึกษาความเหมาะสมและความพร้อมของประเทศไทยในการเข้าเป็นภาคีในอนุสัญญาขององค์การเพื่อความร่วมมือและพัฒนาทางเศรษฐกิจ ค.ศ.1997 ว่าด้วยการต่อต้านการให้สินบนแก่เจ้าหน้าที่ของรัฐต่างประเทศในการทำธุรกรรมทางธุรกิจระหว่างประเทศ
ศึกษาความพร้อมของไทยในการเข้าเป็นภาคีตามอนุสัญญาองค์การเพื่อความร่วมมือและพัฒนาทางเศรษฐกิจ ค.ศ.1997 ว่าด้วยการต่อต้านการให้สินบนแก่เจ้าหน้าที่รัฐต่างประเทศในการทำธุรกรรมทางธุรกิจระหว่างประเทศ
