KRAC คัดสรร เล่างานวิจัยไทย | 5 ความเสี่ยงทุจริตทรัพยากรไทย ช่องโหว่การรุกล้ำพื้นที่ป่าไม้ในอำเภอม่อนแจ่ม

ข้อมูลที่ศึกษาจากสำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 1 (เชียงใหม่) พบว่า มีผู้ครอบครองที่ดินในพื้นที่ม่อนแจ่มรวมทั้งสิ้น 122 ราย มีอย่างน้อย 36 รายที่ไม่เข้าเงื่อนไขของสิทธิการครอบครอง ได้แก่ การซื้อขาย เปลี่ยนมือ และการถือครองโดยนายทุนต่างชาติ ซึ่งสะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงลักษณะการใช้พื้นที่จากภาคประชาชนเป็นเชิงพาณิชย์ในระดับทุนขนาดใหญ่

การที่กลุ่มทุนสามารถเข้าถึงและใช้ประโยชน์ในพื้นที่ป่าสงวนทั้งที่ขัดต่อกฎหมาย อาจส่อถึงการละเว้นการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่รัฐ ซึ่งงานวิจัยชี้ให้เห็นถึงความเสี่ยงต่อการทุจริตในหลายจุด ดังนี้

1. ความผิดปกติของเอกสาร: งานวิจัยพบความเสี่ยงจากการที่เจ้าหน้าที่รัฐอาจมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงรายชื่อในเอกสารต้นขั้ว หรือใบแจ้งการครอบครองที่ดิน (ใบหาง) โดยมีร่องรอยการลบชื่อเดิมและใส่ชื่อบุคคลอื่นที่ไม่ได้อยู่ในพื้นที่ ซึ่งอาจเข้าข่ายปลอมแปลงเอกสารราชการ หรือปฏิบัติหรือละเว้นหน้าที่โดยมิชอบ จนสร้างความเสียหายและเกิดข้อสงสัยจากชาวบ้านในพื้นที่

2. ความเสี่ยงการทุจริตใช้งบสำรวจพื้นที่: ปี 2551 พบข้อสงสัยว่าการสำรวจพื้นที่ที่อ้างว่าใช้ในปี 2551 อาจไม่เกิดขึ้นจริง โดยหน่วยงานรัฐใช้แผนที่ที่ได้จากโครงการหลวงในปี 2546 แทนการสำรวจใหม่ ไม่มีการแจ้งชาวบ้านหรือจัดประชาคม ไม่มีลายเซ็นหรือเอกสารยินยอมจาก อบต. จึงมีความเสี่ยงต่อการทุจริตงบประมาณที่ใช้ในการสำรวจดังกล่าว

3. ความเสี่ยงจากการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่: เจ้าหน้าที่ที่รื้อถอนสิ่งปลูกสร้างที่บุกรุกพื้นที่ป่าอาจเสี่ยงถูกฟ้องฐานปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบ ขณะเดียวกัน หากไม่ดำเนินการแก้ไขก็อาจถูกฟ้องฐานละเว้นการปฏิบัติหน้าที่ ส่งผลให้เจ้าหน้าที่อยู่ในภาวะเสี่ยงจากทั้งสองทาง

4. ความเสี่ยงจากการละเว้นให้ทุนสร้างรีสอร์ต: มีการซื้อขายที่ดินโดยผิดวัตถุประสงค์ แล้วนำไปสร้างรีสอร์ตในพื้นที่ที่ห้ามเปลี่ยนมือกรรมสิทธิ์ อย่างไรก็ตาม เจ้าหน้าที่รัฐกลับไม่ได้ดำเนินการใด ๆ ต่อผู้กระทำผิด อันเนื่องมาจากการเรียกรับหรือยอมรับผลประโยชน์เพื่อละเว้นการดำเนินคดี ถึงแม้เจ้าหน้าที่จะอ้างว่ามีกำลังคนไม่เพียงพอ แต่ข้อจำกัดนี้ไม่อาจเป็นเหตุผลในการละเว้นการดำเนินคดีหรือมองข้ามการกระทำผิดได้

5. ความไม่ชัดเจนเรื่องแนวเขตและสิทธิในพื้นที่: ชาวบ้านหลายรายอยู่ในพื้นที่ก่อนประกาศเป็นเขตป่าสงวนในปี 2507 และมีการพัฒนาพื้นที่อย่างต่อเนื่องตามโครงการหลวง แต่ภาครัฐใช้ข้อมูลการสำรวจจากปี 2546 โดยไม่สำรวจใหม่หรือรับรองสิทธิของผู้อยู่อาศัยรายอื่น ส่งผลให้เกิดความขัดแย้งจากการบังคับใช้กฎหมาย และมีผู้ถูกดำเนินคดีแม้มีหลักฐานว่าใช้ประโยชน์ในพื้นที่มาก่อนตามมติ ครม. ปี 2541