KRAC Update เล่าข่าวต้านคอร์รัปชัน I EU Network Against Corruption เห็นพ้อง ! “การยื่นบัญชีทรัพย์สินควรเป็น ‘หน้าที่’ ของเจ้าหน้าที่รัฐ”

การประชุมเชิงปฏิบัติการครั้งนี้ถือเป็นครั้งแรกที่จัดงานแบบมุ่งเฉพาะประเด็น “การยื่นบัญชีทรัพย์สินของเจ้าหน้าที่รัฐ” เพื่อแลกเปลี่ยนข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับการทำงานและความท้าทายของการยื่นบัญชีทรัพย์สินในประเทศสมาชิกสหภาพยุโรป รวมถึงแบ่งปันแนวปฏิบัติที่ดีระหว่างภาคประชาสังคม องค์กรระหว่างประเทศ และนักวิชาการจากประเทศสมาชิกสหภาพยุโรป

 

หนึ่งในประเด็นหลักที่ได้มีการพูดคุยครั้งนี้คือ “ความแตกต่างของการยื่นบัญชีทรัพย์สิน”เนื่องด้วยความแตกต่างทางบริบทของแต่ละประเทศและอำนาจของเจ้าหน้าที่รัฐในภูมิภาค ทั้งนี้ ได้มีการพูดคุยและลงความเห็นร่วมกันว่า “การยื่นบัญชีทรัพย์สินควรเป็นหนึ่งใน ‘หน้าที่’ ของเจ้าหน้าที่รัฐ” เพื่อให้สามารถตรวจสอบที่มาของทรัพย์สิน และช่วยป้องกันการเกิดผลประโยชน์ทับซ้อน (Conflicts of Interests)

 

ปัจจุบัน ประเทศสมาชิกสหภาพยุโรปเกือบทั้งหมดมีระบบในการกำหนดว่าใครบ้างที่ต้องยื่นบัญชีทรัพย์สิน รวมถึงแนวทางในการตรวจสอบและเผยแพร่ข้อมูลดังกล่าว เนื่องจากหลายประเทศเล็งเห็นว่าการดำเนินงานในลักษณะนี้เป็น “เครื่องมือสำคัญในการป้องกันการทุจริต” นอกจากนี้ ยังมีการพูดถึง “ความท้าทายที่เกิดขึ้นจากการตรวจสอบทรัพย์สิน” โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับทรัพย์สินของเจ้าหน้าที่รัฐในประเทศสมาชิกในสหภาพยุโรปที่ถือครองในต่างประเทศ ที่ทำให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องต้องเผชิญกับความยากลำบากในการเข้าถึงและตรวจสอบข้อมูลดังกล่าว เนื่องจากข้อมูลดังกล่าวอยู่นอกเหนือขอบเขตอำนาจโดยตรง

 

เพื่อแก้ไขปัญหาข้างต้น จึงมีการสำรวจเครือข่ายเพื่อยกระดับศักยภาพของความเชื่อมโยงกับกรอบการทำงาน และเพิ่มขีดความสามารถในการตรวจสอบความผิดปกติในการยื่นบัญชีทรัพย์สินข้ามพรมแดน เพื่อให้เกิดการทำงานต่อต้านคอร์รัปชันและการฟอกเงินในระดับนานาชาติจากความร่วมมือระหว่างประเทศ

 

จากการสำรวจเครือข่ายนำไปสู่การพูดถึง “ความร่วมมือจากภาคประชาสังคม” เนื่องจากพบว่า ข้อมูลรายงานต่าง ๆ ใน Justice Scoreboard ประจำปี 2024 เป็นข้อมูลที่ใช้ในการเปรียบเทียบประสิทธิภาพและคุณภาพของระบบยุติธรรม โดยข้อมูลนี้จะชี้ให้เห็นถึงประเด็นของความโปร่งใสและความรับผิดชอบของเจ้าหน้าที่รัฐ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการยกระดับมาตรฐานการป้องกันการทุจริตและสร้างความเชื่อมั่นในระบบยุติธรรม อย่างไรก็ตาม ข้อมูลดังกล่าวมักได้รับการสนับสนุนจากภาคประชาสังคมที่ทำงานด้านการต่อต้านคอร์รัปชัน โดยเฉพาะองค์กรที่ทำงานเกี่ยวกับการยื่นบัญชีทรัพย์สินของรัฐสภายุโรป จึงเล็งเห็นว่าในการทำงานควรสร้างการมีส่วนร่วมระหว่างหน่วยงานรัฐบาลกับภาคประชาสังคม องค์กรระหว่างประเทศ และนักวิชาการ

 

โดยได้มีการเสนอแนะเพิ่มเติมถึงแนวทางพัฒนาการยื่นบัญชีทรัพย์สินของเจ้าหน้าที่รัฐ ด้วย “การใช้เทคโนโลยีเพื่อการต่อต้านคอร์รัปชัน” โดยเฉพาะการใช้ปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligence: AI) เพื่อปรับปรุงการส่งต่อและการตรวจสอบข้อมูลการยื่นบัญชีทรัพย์สินของเจ้าหน้าที่รัฐ รวมถึงการวิเคราะห์แนวโน้มด้วยเครื่องมือ Machine Learning ซึ่งนักวิชาการเล็งเห็นว่าจะช่วยแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้น เกี่ยวกับ การเข้าถึงข้อมูลได้ยาก อีกทั้งยังเป็นการช่วยประมวลและคาดการณ์ผลลัพธ์ที่อาจเกิดขึ้นได้อย่างรวดเร็ว

 

หลังจากการพูดคุยแลกเปลี่ยน คณะกรรมาธิการยุโรปได้มีการแนะแนวทางในการพัฒนาการยื่นบัญชีทรัพย์สินให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น โดยอาจเริ่มต้นจากการหาทุนจากแหล่งต่าง ๆ เช่น Internal Security Fund และการสนับสนุนด้านเครื่องมือเทคโนโลยี ซึ่งจะช่วยให้หน่วยงานต่าง ๆ สามารถพัฒนาและนำเครื่องมือที่เกี่ยวข้องกับระบบการยื่นบัญชีสินทรัพย์หรือประเด็นอื่น ๆ ในการต่อต้านการทุจริตไปใช้งานต่อยอดได้

 

การประชุมเชิงปฏิบัติการเกี่ยวกับการยื่นบัญชีทรัพย์สินโดยคณะกรรมาธิการยุโรปแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของการยื่นบัญชีทรัพย์สินของเจ้าหน้าที่รัฐที่เข้มแข็ง ซึ่งเป็นแนวทางที่ประเทศไทยสามารถนำมาเป็นแบบอย่างในการต่อต้านคอร์รัปชันได้ ในปัจจุบันประเทศไทยก็มีการใช้เทคโนโลยีเพื่อตรวจสอบหรือแสดงข้อมูลบัญชีทรัพย์สินของเจ้าหน้าที่รัฐอย่าง “ACT Ai” (https://poldata.actai.co/) หนึ่งในเครื่องมือต้านโกงจากความร่วมมือของภาคประชาสังคมในไทยอีกด้วย

 

อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันประเด็นการยื่นบัญชีทรัพย์สินของเจ้าหน้าที่รัฐไทย ยังคงเป็นประเด็นที่ถูกตั้งคำถามถึงความโปร่งใสและความน่าเชื่อถือ ดังนั้นการทบทวนสถานการณ์ของปัญหาดังกล่าวในไทย และนำตัวอย่างการทำงานต่อต้านคอร์รัปชันจากประเทศอื่น ๆ มาปรับใช้อาจเป็นอีกหนึ่งแนวทางในการพัฒนาการต่อต้านคอร์รัปชันในประเทศไทยให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น