การบูรณาการการใช้จ่ายงบประมาณร่วมกันระหว่างหน่วยงานภาครัฐ: กรณีศึกษางบประมาณเพื่อการพัฒนาประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม

ที่ผ่านมาหน่วยงานภาครัฐได้ตั้งงบประมาณ เพื่อดำเนินโครงการที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาประชาธิปไตย ที่มุ่งเน้นให้พลเมืองเข้ามามีส่วนร่วมแก้ไขปัญหาวิกฤติการณ์ทางการเมืองอย่างยั่งยืน โดยมีตัวอย่างของหน่วยงานรัฐที่มีการจัดสรรงบประมาณเพื่อพัฒนาประชาธิปไตย ได้แก่ สำนักงานคณะกรรมการการเลือกตั้ง สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ผู้ตรวจการแผ่นดิน สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) สถาบันพระปกเกล้า สภาพัฒนาการเมือง กระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ รวมทั้งมหาวิทยาลัยต่าง ๆ เป็นต้น ทั้งนี้ หากรวมตัวเลขงบประมาณเพื่อการพัฒนาประชาธิปไตยของหน่วยงานต่าง ๆ เข้าด้วยกัน จะพบว่าเป็นตัวเลขที่สูงมาก ดังนั้น การศึกษาถึงความเป็นไปได้ และแนวทางในการบูรณาการการใช้จ่ายงบประมาณร่วมกัน ระหว่างหน่วยงานภาครัฐ เพื่อให้เกิดการใช้งบประมาณที่คุ้มค่าและมีประสิทธิภาพ จึงเป็นสิ่งที่จำเป็น

ด้วยเหตุนี้ จึงนำมาสู่การศึกษางบประมาณเพื่อการพัฒนาประชาธิปไตย ที่มุ่งศึกษาถึงงบประมาณของหน่วยงานต่าง ๆ ที่ถูกจัดสรร เพื่อการพัฒนาประชาธิปไตย และปัจจัยที่ส่งผลต่อความสําเร็จในการบูรณาการการใช้จ่ายงบประมาณร่วมกัน รวมทั้งเพื่อนําเสนอแนวทางบูรณาการการใช้จ่ายงบประมาณ เพื่อการพัฒนาประชาธิปไตยร่วมกันระหว่างหน่วยงานภาครัฐ เพื่อให้งบประมาณได้ถูกใช้จ่ายอย่างคุ้มค่า และเกิดประโยชน์กับประชาชนอย่างแท้จริง

โดยคณะผู้วิจัย ได้ดำเนินการศึกษาเอกสารงบประมาณของหน่วยงานต่าง ๆ ที่มีการตั้งงบประมาณเพื่อจัดกิจกรรม หรือโครงการที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาประชาธิปไตย กฎหมาย และระเบียบต่าง ๆ  รวมทั้งแนวคิดทฤษฎี และงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการบูรณาการงบประมาณรายจ่าย และการพัฒนาประชาธิปไตย รวมถึงการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลหลักจากหน่วยงานภาครัฐที่มีการจัดทำโครงการที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาประชาธิปไตย และชุมชนที่ได้เข้าร่วมกิจกรรม จำนวน 15 คน

สรุปประเด็นจากงานวิจัย

• ผลจากการศึกษา พบว่างบประมาณเพื่อการพัฒนาประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม มีอยู่ในหน่วยงานภาครัฐต่าง ๆ จำนวนมาก ทั้งที่มาจากหน่วยงานที่มีภารกิจโดยตรง และหน่วยงานอื่นที่ต้องอาศัยกระบวนการมีส่วนร่วมในการปฏิบัติภารกิจ อย่างไรก็ตาม การบูรณาการงบประมาณร่วมกันยังเป็นไปได้น้อย เนื่องจากข้อจำกัดของระเบียบปฏิบัติของทางราชการ ทัศนคติของหน่วยปฏิบัติ และความเข้าใจที่ต่างกันต่อประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม รวมถึงระบบการประเมินผลการปฏิบัติงานของส่วนราชการที่ทำให้หน่วยงานมุ่งแต่การปฏิบัติภารกิจ เพื่อตอบสนองต่อตัวชี้วัดตามคำรับรองการปฏิบัติราชการเป็นหลัก

• ผลจากการศึกษาแนวทางส่งเสริมการบูรณาการงบประมาณการใช้จ่ายร่วมกัน ระหว่างหน่วยงานภาครัฐ เพื่อการพัฒนาประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม มีความเป็นไปได้สองทาง กล่าวคือ การดำเนินงานในส่วนกลาง และในระดับพื้นที่ โดยในระดับส่วนกลาง ควรพิจารณาจัดตั้งคณะทำงานยุทธศาสตร์บูรณาการในประเด็นการพัฒนาประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม เพื่อให้งบประมาณที่กระจัดกระจายอยู่ในหน่วยงานภาครัฐได้ถูกนำมาวิเคราะห์ และจัดสรรอย่างเป็นระบบ เพื่อตอบสนองการพัฒนาการเมืองภาคพลเมือง และไม่ควรจำกัดที่การบูรณาการแผนงานเท่านั้น แต่ควรบูรณาการไปยังกิจกรรม หรือกลุ่มเป้าหมายร่วมกันด้วย ในระดับพื้นที่ จังหวัดจะต้องเป็นกลไกหลัก เพื่อเชื่อมประสานหน่วยงานในพื้นที่ ที่มีบทบาทเกี่ยวข้องกับการส่งเสริมประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วม รวมทั้งต้องวิเคราะห์แผนงาน กิจกรรม โครงการที่ลงไปปฏิบัติการในพื้นที่ ไม่ให้มีความซับซ้อนกัน เช่น จัดทำปฏิทิน หรือแผนที่การส่งเสริมประชาธิปไตยแบบมีส่วนร่วมในพื้นที่ เพื่อให้ส่วนราชการ รวมทั้งหน่วยงานต่าง ๆ ในพื้นที่ได้รับทราบ และสามารถเชื่อมประสานการทำงานร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพ

• ผลจากการศึกษา ระบุว่าควรมีการพัฒนาระบบงบประมาณอิเล็กทรอนิกส์ที่มีประสิทธิภาพ ในการค้นหาข้อมูลงบประมาณของส่วนราชการ องค์กรอิสระ และองค์กรมหาชนต่าง ๆ เพื่อให้หน่วยงานแต่ละแห่ง สามารถรับรู้ถึงรายละเอียดงบประมาณของหน่วยงานอื่น ๆ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการสร้างความร่วมมือ และการบูรณาการการทำงานร่วมกัน รวมถึงต้องทำให้เกิดการจัดทำงบประมาณแบบมีส่วนร่วมอย่างแท้จริง เพื่อให้งบประมาณที่ถูกเสนอขอและจัดสรร เป็นไปตามบริบทความต้องการของแต่ละพื้นที่ เช่น การปฏิรูปกฎหมายที่เกี่ยวข้อง ซึ่งปัจจุบันยังเป็นอุปสรรคในการบูรณาการการใช้จ่ายงบประมาณร่วมกันระหว่างหน่วยงาน