โครงการวิจัยพัฒนาฐานข้อมูลองค์ความรู้ด้านธรรมาภิบาล (Phase 2)

การประเมินและติดตามการนำหลักธรรมาภิบาลไปใช้ในการบริหารจัดการของหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนในประเทศไทยอย่างมีมาตรฐานและต่อเนื่อง จำเป็นที่จะต้องมีการศึกษาวิจัยเพื่อสร้างกรอบหลักเกณฑ์ และตัวชี้วัดที่ชัดเจนและเป็นกลาง ซึ่งสามารถนำใช้ประกอบการติดตามและประเมินผลการนำหลักธรรมาภิบาลไปใช้ในองค์กรภาครัฐทุกระดับของประเทศไทย

จากสาเหตุดังกล่าวจึงนำมาสู่วัตถุประสงค์ของการศึกษาในครั้งนี้ คือ

1. ศึกษา Platform ตัวชี้วัดและเกณฑ์ของ Good Governance Mapping ในการนำหลักธรรมาภิบาลไปปฏิบัติขององค์กรภาครัฐ ภาคท้องถิ่น องค์กรภาคเอกชน (ธุรกิจ) และองค์กรไม่แสวงผลกำไร ในประเทศไทย

2. สร้างและจัดทำ Platform ตัวชี้วัดและเกณฑ์ของ Good Governance Mapping ที่เป็นมาตรฐานในการติดตามความก้าวหน้าขององค์กรภาครัฐ ภาคท้องถิ่น องค์กรภาคเอกชน (ธุรกิจ) และองค์กรไม่แสวงผลกาไร ตามหลักธรรมาภิบาลในประเทศไทยสำหรับรองรับการสร้างฐานข้อมูลด้านธรรมาภิบาลที่เป็นมาตรฐาน และสามารถเชื่อมโยงกับระบบฐานข้อมูล Good Governance Mapping ของสถาบันพระปกเกล้า 

ผลการศึกษา พบว่า ตัวชี้วัดและเกณฑ์ของ Good Governance Mapping ที่เป็นมาตรฐานในการติดตามความก้าวหน้าของการนำหลักธรรมาภิบาลไปปฏิบัติขององค์กรในประเทศไทย มี 6 องค์ประกอบ คือ 1) หลักนิติธรรม 2) หลักคุณธรรม 3) หลักความโปร่งใส 4) หลักการมีส่วนร่วม 5) หลักสำนึกรับผิดชอบ และ 6) หลักความคุ้มค่า

ประเด็นสำคัญของงานวิจัย

การนำหลักธรรมาภิบาล ซึ่งเป็นหลักการบริหารจัดการที่สามารถทำให้เกิดการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมอย่างยั่งยืน มาใช้เป็นเครื่องมือในการแก้ไขปัญหาการทุจริตในประเทศไทย จำเป็นต้องมีตัวชี้วัดที่เหมาะสมและเชื่อถือได้เพื่อให้เกิดความถูกต้องในการนำไปใช้

• การวิจัยนี้ ได้แบ่งระยะการวิจัยออกเป็น 4 ระยะ โดยระยะที่ 1 เป็นการวิจัยเพื่อสร้างกรอบแนวคิดของการวิจัยจากการทบทวนแนวคิดงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ซึ่งสามารถสรุปองค์ประกอบของหลักธรรมาภิบาลได้ดังนี้ (1) หลักนิติธรรม (2)หลักคุณธรรม (3) หลักความโปร่งใส (4) หลักการมีส่วนร่วม (5) หลักสำนึกรับผิดชอบ (6) หลักความคุ้มค่า หลักการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ (8) หลักองค์กรแห่งการเรียนรู้ (9) หลักการบริหารจัดการ และ (10) หลักเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ซึ่งแต่ละองค์ประกอบ จะมีตัวชี้วัดที่ใช้ตามแต่ละองค์ประกอบ
• ระยะที่ 2 เป็นการวิจัยเพื่อพัฒนาตัวชี้วัดและพิจารณาคุณภาพของตัวชี้วัด โดยใช้แบบสัมภาษณ์เชิงคุณภาพในกลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิ และนักวิชาการ จำนวน 12 คน และแบบสอบถามเชิงปริมาณในกลุ่มผู้บริหารสูงสุดหรือตัวแทนขององค์กรที่ได้รับรางวัลธรรมาภิบาล จำนวน 40 คน พบว่า คุณภาพของตัวชี้วัดที่กำหนดทั้งในด้านความเหมาะสม ความเป็นไปได้ ความสอดคล้อง และความเป็นประโยชน์อยู่ในระดับมาก-มากที่สุด และจากการสำรวจเชิงปริมาณในกลุ่มบุคลากรขององค์กรได้รับรางวัลด้านธรรมาภิบาลเพื่อยืนยันความเหมาะสมของตัวชี้วัดฯ จำนวน 260 คน ในระยะที่ 3 ก็พบว่า ความเหมาะสมขององค์ประกอบทั้ง 10 องค์ประกอบอยู่ในระดับมาก
• และระยะที่ 4 เป็นการวิจัยเพื่อการสร้าง Platform ตัวชี้วัดมาตรฐานของ Good Governance Mapping จากผลการวิเคราะห์สัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์แบบเพียร์สันเพื่อความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบหลักธรรมาภิบาล พบว่า องค์ประกอบหลักธรรมาภิบาลที่มีค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ระหว่างกันตั้งแต่ 0.90 ขึ้นไปมีจำนวน 4 องค์ประกอบ ได้แก่ องค์ประกอบหลักการเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้ องค์ประกอบหลักการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ องค์ประกอบหลักการบริหาร และองค์ประกอบหลักเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร ดังนั้น จึงควรรวมองค์ประกอบหลักการเป็นองค์กรแห่งการเรียนรู้เข้าไว้ในองค์ประกอบหลักคุณธรรม ควรรวมองค์ประกอบหลักการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์เข้าไว้ในองค์ประกอบหลักสำนึกรับผิดชอบ และควรรวมองค์ประกอบหลักการบริหารจัดการและองค์ประกอบหลักเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเข้าไว้ในองค์ประกอบหลักความคุ้มค่าเพื่อไม่ให้เกิดความซ้ำซ้อนในการวัดผล จากผลการวิเคราะห์นี้ สรุปว่าองค์ประกอบที่ใช้ใน Platform ตัวชี้วัดมาตรฐานของ Good Governance Mapping ในการติดตามและประเมินผลองค์กรของไทย มีทั้งสิ้น 6 องค์ประกอบ

คณะผู้วิจัย ได้จัดทำข้อเสนอแนะ ดังนี้