บทความวิจัย | กว่าจะถึงการออกเสียงประชามติ…ก็ยังไม่สายเกินไป

รัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว พ.ศ. 2549 นับเป็นการเปิดโอกาสครั้งแรกให้ประชาชนมีสิทธิประชาธิปไตยทางตรงในการให้ความเห็นชอบ หรือไม่ให้ความเห็นชอบกับร่างรัฐธรรมนูญ เพื่อควบคุมการใช้อำนาจ ไม่ให้หย่อนประสิทธิภาพและควบคุมเกิดการทุจริตคอร์รัปชันได้

บทความนี้ มุ่งเน้นถึงการพิจารณาข้อกังวัลต่อกระบวนการลงประชามติในปัจจุบัน ซึ่งอาจไม่นำไปสู่ผลลัพธ์ที่แท้จริงตามเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ดังนี้ 

• ความท้าทายของการลงประชามติ คือ อุปสรรคด้านระยะเวลาในการให้ความรู้ประชาชนเกี่ยวกับรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ (15-30 วัน) ซึ่งมีความซับซ้อนของเอกสารสูง โดยผู้เขียนเน้นย้ำถึงความจำเป็นในการอธิบายถึงความแตกต่างระหว่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่และฉบับเก่า โดยให้เน้นถึงการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญและเหตุผลในการแก้ไข รวมถึงประเด็นที่สร้างความสับสน เช่น การลดจำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร และการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างวุฒิสภา เป็นต้น
• การเปรียบเทียบกระบวนการลงประชามติของต่างประเทศ โดยได้เปรียบเทียบกับประเทศอื่น ๆ ได้เเก่ ฝรั่งเศส สวิตเซอร์แลนด์ สหรัฐอเมริกา อิตาลี และสวีเดน โดยเน้นถึงแนวทางปฏิบัติที่ดีในเรื่องของการเผยแพร่ข้อมูลอย่างเป็นกลาง ความชัดเจนของคำถาม และเกณฑ์ขั้นต่ำของผู้มาใช้สิทธิในการลงประชามติ เป็นต้น
• บริบทการลงประชามติของไทย แม้ว่าไทยเคยมีบทบัญญัติเรื่องการลงประชามติในรัฐธรรมนูญฉบับก่อน ๆ แต่ครั้งนี้จะเป็นครั้งแรกที่มีการลงประชามติจริง โดยได้ตั้งข้อสังเกตว่าบทบัญญัติเรื่องการลงประชามติในรัฐธรรมนูญฉบับก่อน ๆ มักเกี่ยวข้องกับพระบรมราชโองการหรือการอนุมัติจากสภา ซึ่งแตกต่างจากการลงประชามติในครั้งนี้ที่บัญญัติไว้โดยตรงในรัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราว รวมถึงการไม่มีเกณฑ์ขั้นต่ำของผู้มาใช้สิทธิในการลงประชามติในกระบวนการปัจจุบัน
• ข้อเสนอแนะต่อการลงประชามติ ผู้เขียนได้จัดทำข้อเสนอแนะสำหรับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียต่าง ๆ อาทิ สภาร่างรัฐธรรมนูญ (สสร.) ควรมุ่งสื่อสารอย่างเปิดเผย เพื่อแก้ไขข้อสงสัยของประชาชน  รัฐบาลและคณะมนตรีความมั่นคงแห่งชาติ (คมช.) ควรใช้ทรัพยากรเในการให้ความรู้ประชาชนอย่างกว้างขวาง และการเข้าถึงข้อมูลอย่างเท่าเทีย คณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) ควรรักษาความเป็นกลางและความโปร่งใสของกระบวนการ  สื่อมวลชน ควรให้ข้อมูลที่ครบถ้วนเกี่ยวกับรัฐธรรมนูญและกระบวนการลงประชามติเเละประชาชน ควรศึกษาข้อมูลอย่างรอบด้านเพื่อพิจารณาเนื้อหาของรัฐธรรมนูญ และการลงคะแนนอย่างอิสระ