กระบวนการติดตั้งระบบและกลไกในการป้องกันและแก้ไขปัญหาคอร์รัปชันโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน: กรณีศึกษาชุมชนบางบัว เขตบางเขน และชุมชนหลังแฟลตร่วมพัฒนา เขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร

การศึกษานี้ ให้ความสําคัญกับการมีส่วนร่วมของชุมชนในการติดตั้งระบบและกลไกในการป้องกันและแก้ไขปัญหาคอร์รัปชัน โดยผ่านกติกาชุมชนที่สมาชิกชุมชนร่วมกันกําหนด รวมถึงการพัฒนากลไกหนุนเสริมในการขับเคลื่อนการป้องกันและแก้ไขปัญหาคอร์รัปชันในชุมชน และได้จัดทําเป็นคู่มือชุมชนต้านคอร์รัปชันภายใต้หลักธรรมาภิบาล เพื่อให้ชุมชนใช้เป็นแนวปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอและต่อเนื่องฝังรากลึกจนกลายเป็นวิถีวัฒนธรรมชุมชน

สรุปประเด็นจากงานวิจัย

• ผลจากการศึกษา พบว่าการติดตั้งระบบและกลไกในการป้องกันและแก้ไขปัญหาคอร์รัปชันโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ผ่านกติกาชุมชนที่ได้ร่วมกันกําหนด เพื่อการทํางานของคณะกรรมการชุมชน ประกอบด้วย 7 ประเด็นสำคัญได้แก่ (1) การประชุมและองค์ประชุมของคณะกรรมการชุมชน (2) การเงินและแบบฟอร์มทางการเงินของชุมชน (3) การรับสิ่งของบริจาคของคณะกรรมการชุมชน (4) การเปิดโอกาสให้สมาชิกชุมชน โดยเฉพาะเยาวชนคนรุ่นใหม่ มีส่วนร่วมในกิจกรรมของชุมชน (5) การสื่อสารและการเปิดเผยข้อมูลแก่สมาชิกชุมชน (6) กระบวนการหนุนเสริมเพื่อการต้านคอร์รัปชันในชุมชน และ (7) กระบวนการทํางานเพื่อให้เกิดการมีส่วนร่วมกับภาคีเครือข่ายภายนอก
• ผลจากการศึกษา พบว่าจากการทดลองปฏิบัติการติดตั้งระบบและกลไกในการป้องกันและแก้ไขปัญหาคอร์รัปชันโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ผ่านกติกาชุมชนที่ได้ร่วมกันกําหนด เพื่อการทํางานของคณะกรรมการชุมชนในช่วงระยะที่ดําเนินการ ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทัศนคติและพฤติกรรมของทั้งสองชุมชน โดยชุมชนเห็นถึงความสําคัญของการตรวจสอบการทํางานของคณะกรรมการชุมชนมากขึ้น และเกิดความตื่นตัวต่อการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการของคณะกรรมการชุมชน ทั้งการร้องเรียน และส่งข้อเสนอแนะผ่านช่องทางที่หลากหลายที่คณะกรรมการชุมชนได้จัดทําขึ้นตามกติกาชุมชน
• เพื่อให้ระบบและกลไกสามารถขับเคลื่อนผ่านกติกาชุมชน อย่างต่อเนื่องจนกลายเป็นแนวปฏิบัติในวิถีวัฒนธรรมชุมชน คณะผู้วิจัย จึงมีข้อเสนอแนะแบ่งออกเป็น 2 ระดับ ดังนี้

1. 1. ระดับชุมชน คณะกรรมการชุมชนต้องยึดกติกาชุมชนที่ได้ร่วมกันกําหนดขึ้นตามหลักธรรมาภิบาล และใช้เป็นวิธีปฏิบัติงานของชุมชนที่ต้องปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอและต่อเนื่อง โดยเฉพาะคณะกรรมการชุดอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการใช้จ่ายเงินจํานวนมาก
   2. ระดับนโยบาย สำนักงานเขตบางเขน สํานักงานเขตหลักสี่ กรุงเทพมหานคร และสํานักงาน ป.ป.ช. ต้องสนับสนุนและเร่งผลักดันทั้ง 2 ชุมชนที่เป็นพื้นที่ศึกษาวิจัย ให้เกิดการตื่นตัวและปฏิบัติตามกติกาชุมชนอย่างต่อเนื่องในการป้องกันและแก้ไขปัญหาการทุจริตคอร์รัปชัน และควรนํารูปแบบที่ได้จากการปฏิบัติที่เป็นรูปธรรมจากทั้งสองชุมชนไปใช้ในการขับเคลื่อนเป็นต้นเเบบให้เกิดผลสําเร็จต่อไป