จากภาพเล็กสู่ภาพใหญ่ : ทำความรู้จักว่าใครทำอะไรในงานต่อต้านคอร์รัปชัน

ในปัจจุบัน ประเทศไทยมีองค์กรภาครัฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสังคมที่มีพันธกิจโดยตรงและที่เกี่ยวข้องกับการต่อต้านคอร์รัปชันในประเทศไทยกว่า 30 หน่วยงาน ซึ่งมีวิสัยทัศน์ พันธกิจ ยุทธศาสตร์ขององค์กร และรูปแบบการทำงานที่มีลักษณะร่วมกัน ดังนี้

ในองค์กรที่เป็นองค์กรภาครัฐ รวมถึงหน่วยงานที่อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของรัฐบาล และหน่วยงานอิสระตามรัฐธรรมนูญ จะมีอำนาจหน้าที่ตามกฎหมายในการป้องกันและปราบปรามการทุจริตและประพฤติมิชอบของเจ้าหน้าที่รัฐโดยตรง รวมถึงมีอำนาจทางกฎหมายในการสืบสวน สอบสวน และลงโทษผู้กระทำผิด ได้แก่

(1) สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (สำนักงาน ป.ป.ช.) ซึ่งมีหน้าที่ในการต่อต้านการคอร์รัปชัน ทั้งในด้านการป้องกันและปราบปรามตามกฎหมายที่สามารถตรวจสอบบัญชีทรัพย์สิน ไต่สวนข้อเท็จจริงและชี้มูลความผิด เพื่อถอดถอนข้าราชการระดับสูงหรือผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองออกจากตำแหน่ง และดำเนินคดีอาญา

(2) สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตในภาครัฐ (สำนักงาน ป.ป.ท.) ซึ่งมีหน้าที่รับผิดชอบกรณีการทุจริตที่เกี่ยวข้องกับเจ้าหน้าที่ของรัฐระดับต่ำกว่าผู้บริหารระดับสูงลงมา และการบูรณาการงานด้านการต่อต้านคอร์รัปชันของภาครัฐทั้งหมด

(3) สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน (สตง.) ซึ่งมีหน้าที่เฉพาะในการตรวจสอบการใช้จ่ายงบประมาณของรัฐเกี่ยวกับความถูกต้องตามกระบวนการและความคุ้มค่า

(4) สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน ซึ่งมีหน้าที่ในการรับเรื่องร้องเรียนเกี่ยวกับเจ้าหน้าที่ของรัฐที่ปฏิบัติหน้าที่ไม่เป็นธรรมต่อประชาชน รวมถึงจัดทำและตรวจสอบมาตรฐานจริยธรรมของเจ้าหน้าที่รัฐและผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง

นอกจากทั้ง 4 องค์กรภาครัฐในข้างต้น ที่มีบทบาทหน้าที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับการต่อต้านคอร์รัปชันแล้ว ยังมีองค์กรภาคประชาสังคมที่เกิดจากการรวมกลุ่มกันของประชาชน ที่มีประสบการณ์และความความเข้าใจในกระบวนการขั้นตอนการทุจริตและมีความมุ่งมั่นที่จะแก้ไขปัญหาอย่างจริงจัง และเป็นส่วนสำคัญในการร่วมตรวจสอบ เปิดโปงการคอร์รัปชัน รวมถึงชี้แนะการพัฒนาเครื่องมือที่เสริมสร้างประสิทธิภาพในการต่อต้านคอร์รัปชัน ได้แก่

(1) องค์กรต่อต้านคอร์รัปชัน (ประเทศไทย) หรือ ACT ซึ่งมีพันธกิจสำคัญในการต่อต้านคอร์รัปชันผ่านแนวคิด 3 ป. คือ ป้องกัน เปิดโปง และปลูกฝัง ที่เกิดเป็นโครงการต่าง ๆ มากมาย เช่น โครงการปฏิบัติการหมาเฝ้าบ้าน เพจต้องแฉ (Must Share) และระบบค้นหาข้อมูลโครงการจัดซื้อจัดจ้างภาครัฐ ACT Ai เป็นต้น

(2) องค์กรเพื่อความโปร่งใสในประเทศไทย (Transparency Thailand) ซึ่งเน้นไปในด้านการรณรงค์สร้างความตระหนักรู้ ให้ความรู้ และสร้างจิตสำนึกของคนในการต่อต้านคอร์รัปชันเป็นหลัก

(3) แนวร่วมต่อต้านคอร์รัปชันของภาคเอกชนไทย (Thai Private Sector Collective Action Against Corruption: CAC) ซึ่งมีหลักการแนวร่วมปฏิบัติ (Collective Action) สร้างมาตรฐานการไม่จ่าย-รับสินบนร่วมกันในภาคธุรกิจ ด้วยการสนับสนุนให้บริษัทเอกชนกำหนดนโยบาย ประเมินความเสี่ยง และวางแนวปฏิบัติเพื่อป้องกันการคอร์รัปชันและสร้างระบบนิเวศของการทำธุรกิจที่โปร่งใส 

(4) มูลนิธิเพื่อคนไทย ซึ่งมีการส่งเสริมและสนับสนุนงานด้านการต่อต้านคอร์รัปชันในหลายด้าน เช่น การร่วมก่อตั้งกองทุนรวมธรรมาภิบาลไทย และกองทุนสื่อเพื่อความยุติธรรมในสังคม เป็นต้น

นอกจากองค์กรภาครัฐที่มีอำนาจหน้าที่โดยตรง และองค์กรภาคประชาสังคมที่เกิดจากการรวมตัวของประชาชนและกลุ่มธุรกิจต่าง ๆ แล้ว ยังมีบางองค์กรที่จดทะเบียนและดำเนินการในลักษณะบริษัทเอกชน แต่มีพันธกิจและกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการต่อต้านการคอร์รัปชัน หรือการจัดระเบียบและเปิดเผยข้อมูลที่มีประโยชน์ต่อการต่อต้านคอร์รัปชัน ได้แก่

(1) กองทุนรวมธรรมาภิบาลไทย (THAI CG Fund) ซึ่งเกิดขึ้นจากความร่วมมือของบริษัทหลักทรัพย์จัดการกองทุน (บลจ.) จำนวน 11 บริษัท ที่ร่วมกันกำหนดกลุ่มหลักทรัพย์ที่กองทุนสามารถเข้าไปลงทุนร่วมกัน และบริจาคเงิน 40% ของค่าธรรมเนียมการจัดการให้กับองค์กรหรือโครงการด้านการส่งเสริมธรรมาภิบาลและต่อต้านคอร์รัปชันอย่างโปร่งใส

(2) บริษัท แฮนด์ วิสาหกิจเพื่อสังคม จำกัด ซึ่งมีพันธกิจหลักในการเสริมสร้างธรรมาภิบาล และสนับสนุนการต่อต้านคอร์รัปชันในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การเป็นที่ปรึกษาบริหารจัดการโครงการ การทำงานวิจัย และการเป็นตัวกลางเชื่อมโยงประสานการทำงานขององค์กรด้านการต่อต้านคอร์รัปชัน

(3) บริษัท สุจริตไทย จำกัด ซึ่งมีพันธกิจในการส่งเสริมความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับความสุจริต และปลูกฝังค่านิยมความสุจริต ผ่านการออกแบบหลักสูตรการเรียนรู้ให้กับประชาชนทั่วไปและบุคลากรในองค์กร

(4) สำนักข่าวอิศรา สำนักข่าวไทยพับลิก้า และสื่อสาธารณะต่าง ๆ ที่ทำงานด้านสื่อสืบสวนสอบสวน ซึ่งมีการนำเสนอข่าวเชิงลึกเกี่ยวกับการเปิดเผยข้อเท็จจริงในการตรวจสอบ ป้องกัน และปราบปรามการคอร์รัปชัน รวมไปถึงการใช้อำนาจโดยมิชอบของเจ้าหน้าที่รัฐ

จากข้อมูลของหน่วยงานและองค์กรต่าง ๆ ในข้างต้น เป็นเพียงตัวอย่างขององค์กรที่มีพันธกิจโดยตรงและที่เกี่ยวกับการต่อต้านคอร์รัปชันในประเทศไทยบางส่วน ซึ่งมีความหลากหลายทั้งในรูปแบบของลักษณะองค์กร การบริหารจัดการ พันธกิจ และกิจกรรมที่ดำเนินงาน ซึ่งเป็นส่วนสำคัญที่แสดงให้เห็นถึงภาพของหน่วยงานต่อต้านคอร์รัปชันในประเทศไทย ที่ได้มีความพยายามในการสร้างความร่วมมือระหว่างหน่วยงานต่อต้านคอร์รัปชันในภาคส่วนต่าง ๆ เพื่อประสานทรัพยากรระหว่างหน่วยงาน ที่จะนำไปสู่การสร้างแรงกระเพื่อมในการแก้ไขปัญหาการคอร์รัปชันในประเทศไทยได้อย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน