บทบาทของบริษัทข้ามชาติในประเทศไทย

ประเทศไทย มีนโยบายส่งเสริมการลงทุนจากต่างประเทศโดยการให้นักลงทุนจากต่างชาติเข้ามาประกอบกิจการค่อนข้างมาก แต่ข้อมูลเกี่ยวกับบริษัทข้ามชาติที่ประกอบกิจการในประเทศไทยกลับมีน้อย การศึกษานี้ จึงมีวัตถุประสงค์สำคัญเพื่อสร้างฐานข้อมูลเกี่ยวกับบริษัทข้ามชาติในประเทศไทยในรายอุตสาหกรรม โดยอุตสาหกรรมที่เลือกทำการศึกษา เป็นอุตสาหกรรมที่มีบริษัทข้ามชาติเข้ามาประกอบกิจการในประเทศไทยแล้ว ใน 7 สาขา ทั้งภาคการผลิต (ผลิตภัณฑ์ยาง ยานยนต์และชิ้นส่วนยานยนต์ และธุรกิจพลังงาน) ภาคการเกษตร (อาหารแปรรูปและผักผลไม้กระป๋อง ธุรกิจขยายพันธุ์พืช) และภาคบริการ (บริการด้านบัญชี และกฎหมาย)

โดยการศึกษาวิจัยนี้ อาศัยข้อมูลบริษัทจดทะเบียนของกรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์ เพื่อใช้ในการวิเคราะห์รูปแบบของนิติบุคคลต่างชาติที่เข้ามาประกอบธุรกิจในประเทศไทย และบทบาทของบริษัทข้ามชาติต่อระบบ เศรษฐกิจ โดยศึกษาถึงส่วนแบ่งตลาดในอุตสาหกรรม รายได้จากการขายและอัตราการเติบโตของรายได้ การจ้างงาน การวิจัยและการพัฒนา และศึกษาผลกระทบทางลบจากการเข้ามาประกอบกิจการของบริษัทข้ามชาติในประเทศไทยในด้านมาตรฐานสิ่งแวดล้อมและการผูกขาดทางธุรกิจ

สรุปประเด็นจากงานวิจัย

• ผลจากการศึกษาการลงทุนในประเทศไทยของบริษัทข้ามชาติใน 7 สาขา พบว่ามีส่วนแบ่งตลาดประมาณร้อยละ 20-25 ในหลายธุรกิจที่ศึกษา โดยรูปแบบการลงทุนของบริษัทข้ามชาติในประเทศไทย มีลักษณะที่แตกต่างกันในประเด็นสำคัญ คือการมีอำนาจควบคุมบริษัท และการถือหุ้น โดยสัญชาติของบริษัทข้ามชาติที่เข้ามาประกอบธุรกิจในประเทศไทย 2 อันดับแรก ได้แก่ สัญชาติญี่ปุ่น และสัญชาติอเมริกัน สำหรับผลกระทบทางสังคมจากการเข้ามาประกอบกิจการของบริษัทข้ามชาติ คือ การเป็นแหล่งการจ้างงาน และสร้างรายได้ให้แก่รัฐที่สำคัญ นอกจากนี้ ยังช่วยลดการผูกขาดของธุรกิจของไทยในบางอุตสาหกรรมด้วย สำหรับผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมในภาคการผลิต พบว่าบริษัทที่ส่งออกสินค้าไปยังต่างประเทศ โดยส่วนมากมักมีมาตรฐานสิ่งแวดล้อมที่สูงอยู่แล้ว หากประเทศไทยต้องการที่จะลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม จึงควรที่จะบังคับใช้กฎหมายภายในประเทศที่เกี่ยวข้องให้เข้มงวดขึ้น
• ผลจากการศึกษาด้านอุปสรรคในภาพรวมของการเข้ามาลงทุนประกอบกิจการในทุกธุรกิจของประเทศไทย พบว่าประเทศไทยยังคงมีกฎ กติกาที่ไม่ชัดเจน ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของเจ้าหน้าที่ อีกทั้ง กฎ กติกาบางอย่างทำให้เกิดภาระต้นทุนโดยไม่เกิดประโยชน์ต่อเศรษฐกิจไทย เช่น กฎหมาย พ.ร.บ. การประกอบธุรกิจของคนต่างด้าวที่เข้มงวดเกินไป ทำให้บริษัทข้ามชาติถูกจำกัดประเภทของการบริการ หรือสินค้าที่สามารถเสนอให้แก่ลูกค้าได้ กฎหมายวิชาชีพ การขาดการคุ้มครองสิทธิในทรัพย์สินทางปัญญาที่มีประสิทธิภาพ การขาดหน่วยงานกลางที่ควบคุมดูแลมาตรฐานสินค้า ทำให้ใช้เวลาและเอกสารมากเกินควร รวมถึงการขาดแคลนแรงงานกึ่งทักษะ 
• ผลจากการศึกษาด้านอัตราการกระจุกตัว และการแข่งขันในตลาด ยังไม่พบปัญหาการแข่งขันจากการเข้ามาประกอบกิจการของบริษัทข้ามชาติในรายอุตสาหกรรมที่ทำการศึกษา เนื่องจากไม่มีบริษัทข้ามชาติรายใด ที่ครองส่วนแบ่งเกินร้อยละ 40 และสภาพการแข่งขันโดยรวมของธุรกิจ ยังไม่พบพฤติกรรมที่มีแนวโน้มทำให้เกิดการผูกขาดตลาดของบริษัทข้ามชาติ 
• ผลจากการศึกษา ได้จัดทำข้อเสนอต่อภาครัฐ ดังนี้ (1) การปรับปรุงฐานข้อมูลเกี่ยวกับบริษัทข้ามชาติ เพื่อความทันการณ์และความสมบูรณ์ของข้อมูลบริษัทจดทะเบียนในฐานข้อมูลของกรมพัฒนาธุรกิจการค้า และฐานข้อมูลอื่น ๆ (2) เสนอแนะแนวทางในการปรับปรุง เปลี่ยนแปลงกฎ กติกา เพื่อลดอำนาจดุลยพินิจในการบังคับใช้กฎหมาย และลดระเบียบขั้นตอนที่เป็นอุปสรรคในการประกอบธุรกิจของคนต่างด้าว (3) การปรับปรุงนโยบาย ได้แก่ การยกเลิกข้อห้ามการลงทุนแบบครอบจักรวาลที่ไม่สอดคล้องกับเศรษฐกิจไทย และการบังคับใช้กฎหมายสิ่งแวดล้อมในประเทศไทยให้เคร่งครัดขึ้น